Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΕΪΤΑΝΙΔΗ

Οι κατακτήσεις της εργατικής τάξης, αυτό που σήμερα στην Ευρώπη ονομάζουμε κοινωνικό κράτος και εργασιακά – συνδικαλιστικά δικαιώματα, δεν γεννήθηκε από το πουθενά. Μια σειρά από παράγοντες -η ταχεία εκβιομηχάνιση της οικονομίας, η συρρίκνωση του ρόλου των ιδιοκτητών γης στην οικονομική και πολιτική ζωή, η ανάδειξη μιας νέας μεσαίας τάξης εμπόρων και κυρίως η μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού σε αστικά κέντρα- συνέβαλαν στη συγκρότηση της εργατικής τάξη, τη σημερινή μεγάλη μάζα των μισθωτών.

Η μαρξιστική ανάλυση κατάφερε να περιγράψει με μοντέρνο τρόπο (και επίκαιρο ως σήμερα) τη σύγκρουση δυνάμεων μεταξύ των κατόχων των μέσων παραγωγής (του κεφαλαίου) και της εργατικής τάξης.

Αυτή η σύγκρουση δυνάμεων, με τους εργαζομένους να διεκδικούν μεγαλύτερο τμήμα του παραγόμενου πλούτου, έφερε συνταρακτικά γεγονότα: την εξέγερση των εργατών στο Σικάγο την 1^η Μαΐου του 1886 (τιμάται σε όλο τον κόσμο με τις εκδηλώσεις της Εργατικής Πρωτομαγιάς), την Οκτωβριανή Επανάσταση, τη συγκρότηση του πρώτου σοβιετικού σοσιαλιστικού κράτους και για να έρθουμε στα δικά μας, στα γεγονότα του Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη, που επιτάχυνε την κατάλυση της δημοκρατικής νομιμότητας από το Μεταξά, με το πραξικόπημα της 4^ης Αυγούστου του 1936.

Πριν 200 χρόνια ο εργάτης ζητούσε οχτάωρο, πληρωμένες διακοπές και εβδομαδιαία ανάπαυση. Στον 19^ο αιώνα το κεφάλαιο δεν τα παραχωρούσε διότι φοβόταν τη συνέχεια. Που θα σταματούσαν οι διεκδικήσεις; Τα φεουδαρχικά κατάλοιπα δυνάστευαν και το κεφάλαιο και την πολιτική εξουσία και δεν μπορούσαν να δουν καθαρά τις αλλαγές. Ο εργάτης του 18^ου και του 19^ου αιώνα δεν ήταν ο δουλοπάροικος του Μεσαίωνα.

Το σημείο καμπής είναι η αστικοποίηση. Οι εργάτες της γης δεν μπορούσαν να συγκροτήσουν κρίσιμη μάζα δύναμης ικανής να διεκδικήσει μερίδιο στην εξουσία και τον πλούτο. Στα εργοστάσια η οργάνωση –και η αντίδραση- ήταν ευκολότερη.

Η σοσιαλιστική επανάσταση, όμως, δεν εδραιώθηκε εκεί που έπρεπε, δηλαδή στη βιομηχανική δύση, αλλά στην εξαθλιωμένη τσαρική Ρωσία.

Αντίθετα σε χώρες που έγιναν πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις το σύστημα της ελεύθερης οικονομίας επέδειξε μεγάλη προσαρμοστικότητα και έφερε τελικά ευημερία σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Και η ευμάρεια αποτελεί το πλέον άγονο έδαφος για επαναστάσεις.

Το σημαντικότερο γεγονός που απέτρεψε την διάδοση των ιδεών του σοσιαλισμού στην Δύση ήταν η διεύρυνση της μεσαίας τάξης και η εμπέδωση των δημοκρατικών θεσμών. Η φτώχεια περιορίστηκε, το κράτος παρέχει παροχές που έναν αιώνα πριν, το 1912, ήταν αδιανόητες (π.χ. επιδόματα ανεργίας, δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη τους φτωχότερους, δωρεάν εκπαίδευση, συντάξεις κτλ), ενώ στα ανώτατα πολιτικά αξιώματα μπορεί να φτάσει ο οποιοσδήποτε.

Εν έτη 2012 η περιγραφή των αντίρροπων κοινωνικών δυνάμεων από το Μαρξ διατηρεί τη φρεσκάδα της επειδή και σήμερα ξαναθυμόμαστε ότι έχουμε έναν κόσμο ταξικά διαχωρισμένο, έναν κόσμο άδικο που δεν κατανέμει σωστά τον παραγόμενο πλούτου.

Η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση ανέτρεψε μια ομαλή πορεία έξι δεκαετιών (με τα σκαμπανέβασμά της) και η ανισορροπία που προέκυψε προκαλεί πίεση στη μεσαία τάξη που χάνει εισοδήματα.

Η μεσαία τάξη του 2012, σε σύγκριση με αυτή του 1912, είναι μεγαλύτερη, ισχυρότερη, μορφωμένη και έχει σχεδιάσει το μέλλον της βασιζόμενη σε σταθερές που τρίζουν. Πέραν όλων των άλλων έχει και το «ελάττωμα» του δικαιώματος ψήφου. Μπορεί να ανατρέπει πολιτικές και πολιτικούς, όπως συμβαίνει στη Γαλλία και θα συμβεί σε μία εβδομάδα στην Ελλάδα. Και κάτι ακόμα. Ο εκδημοκρατισμός της ενημέρωσης, χάρη στο διαδίκτυο, έχει κάνει την κοινή γνώμη περισσότερο υποψιασμένη.

Η Εργατική Πρωτομαγιά έρχεται να μας θυμίσει πόσα πολλά πέτυχε μέσα σε λιγότερα από 200 χρόνια η ανθρωπότητα. Ο κόσμος μπορεί να μην έγινε δικαιότερος, αλλά μεγάλα τμήματα του πληθυσμού ξέφυγαν από την κοινωνική βαρβαρότητα και η μεγάλη μάζα των μισθωτών διεκδίκησε το δικό της μερίδιο στο όνειρο.  Τα τελευταία τέσσερα χρόνια πολλά ανατράπηκαν.

Σε πολλές περιπτώσεις το όνειρο χτίστηκε με δανειακά, αλλά η βάση της συζήτησης είναι διαφορετική. Το μείζον δεν είναι η υπεράσπιση των κατακτήσεων των κοινωνικών αγώνων προηγούμενων αιώνων, αλλά το πώς θα υπάρξει ακόμη δικαιότερη αναδιανομή βαρών μέσα στην κοινωνία και πως θα δοθούν περισσότερες ευκαιρίες προόδου.

Αν, λοιπόν, το Εργατικό Κίνημα θέλει να είναι επίκαιρο και σύγχρονο ας σηκώσει τη σημαία καταπολέμησης της φοροδιαφυγής (που πλήττει τους φτωχότερους), του βολέματος και της στασιμότητας (που πλήττει τα δημιουργικά κομμάτια της κοινωνίας).

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» Κύπρου στις 29 Απριλίου 2012.