Ο Τάσος Γιαννίτσης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος της Ελληνικά Πετρέλαια μιλά στην «Καθημερινή» (Κύπρου) για την οικονομική κρίση. Συνέντευξη στον ΓΙΑΝΝΗ ΣΕΪΤΑΝΙΔΗ

Οι μεταρρυθμίσεις αποτελούν μια δύσκολη υπόθεση. Πολύ περισσότερο όταν αφορούν το ασφαλιστικό, ένα ευαίσθητο θέμα για κάθε εργαζόμενο. Ο Τάσος Γιαννίτσης, από τη θέση του υπουργού Εργασίας στην τότε κυβέρνηση Σημίτη, προσπάθησε στις αρχές του 2000 να εισάγει μια δομική μεταρρύθμιση στο ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα, προσπάθεια που απέτυχε υπό το βάρος της πίεσης των συνδικάτων. Ο κ. Γιαννίτσης βρέθηκε στην Κύπρο προσκεκλημένος του Ινστιτούτου Κύπρου και μίλησε στην «Κ» για όσα δεν έγιναν στην Ελλάδα, τη δύσκολη καθημερινότητα σήμερα, την πορεία της ΕΚΟ στην Κύπρο, ενώ παραθέτει τρεις χρήσιμες συμβουλές για μια επιτυχημένη ασφαλιστική μεταρρύθμιση και στην Κύπρο.

-Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Παπανδρέου, που επεβλήθη από το Μνημόνιο, μοιάζει σε πολλά σημεία με την ασφαλιστική μεταρρύθμιση που είχατε προτείνει το 2001. Τότε οι αντιδράσεις, από κόμματα –ακόμη και εντός του ΠΑΣΟΚ- και από συνδικάτα, είχαν ως αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί η προσπάθειά σας. Τι πήγε λάθος πριν δέκα χρόνια; Δεν ήταν έτοιμη η κοινωνία ή ο πολιτικός κόσμος απέφυγε τα δύσκολα, κρύβοντας την αλήθεια;

Λάθος ή μάλλον στραβά πήγαν όλα. Κοινωνία και πολιτικός κόσμος ήσαν πολύ μακριά από το να κατανοήσουν το πρόβλημα, αλλά και σίγουρα είχαν κάθε διάθεση να αποφύγουν τα δύσκολα. Ατυχώς, το χειρότερο που πήγε «στραβά» ήταν το τίμημα αυτής της στάσης, δηλαδή η ίδια η εξέλιξη. Μέσα σε μόλις εννέα χρόνια έγινε αναγκαία η σημαντική ανατροπή που έζησαν οι ασφαλισμένοι. Και ακόμα η διαδικασία δεν έχει τελειώσει.

-Το 2001 μπορούσατε να φανταστείτε ότι η ελληνική οικονομία θα έφτανε στη σημερινή κατάσταση; Πότε αντιληφθήκατε ότι η Ελλάδα εισέρχονταν σε επικίνδυνα μονοπάτια;

Το 2001 δεν υπήρξε ούτε ένας που να διανοούνταν ότι θα φτάναμε στη σημερινή κατάσταση. Η Ελλάδα είχε ενταχθεί στην ευρωζώνη, τα μακροοικονομικά μεγέθη είχαν μεγαλύτερη ισορροπία, ανάπτυξη, επενδύσεις, μεγάλα έργα, μισθοί εξελίσσονταν με πολύ ικανοποιητικούς ρυθμούς. Τα πρώτα ιδιαίτερα ανησυχητικά σημάδια εμφανίστηκαν το 2007-8, όταν το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έφτασε στα υψηλότερα ιστορικά, και, στη ουσία, πολύ επικίνδυνα, επίπεδα (γύρω στο 14-15%). Ένα δεύτερο χρονικό σημείο ήταν την άνοιξη του 2009, οπότε ήταν φανερό ότι πάμε σε πολύ σημαντικές ανισορροπίες και, τέλος, στα τέλη 2009-αρχές 2010 οπότε αποκρυσταλλώθηκε στις αγορές η εντύπωση, ότι μια χώρα της ευρωζώνης μπορεί να αφεθεί να πτωχεύσει.

-Στο πασχαλινό μήνυμά σας προς το προσωπικό των ΕΛΠΕ αναφέρετε ότι «μια φορά στην πορεία μου στο δημόσιο βίο σιώπησα και δέχτηκα να υποχωρήσω μπροστά σε γενικευμένη αντίδραση που θεωρούσε ότι υπερασπιζόταν κεκτημένα και κατακτήσεις». Σήμερα υπάρχουν σφοδρές αντιδράσεις και διογκούμενο κίνημα διαμαρτυρίας στις πλατείες για την ασκούμενη πολιτική. Υπάρχει άλλος δρόμος, εκτός του μνημονίου;

Ο όρος «Μνημόνιο» δεν υποδηλώνει παρά ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης της κρίσης. Θα μπορούσε να έχει τον βαρύγδουπο τίτλο «Αναπτυξιακή Στρατηγική για το Μέλλον της Ελλάδας». Θα ηχούσε καλύτερα, αλλά δεν θα άλλαζε τίποτα. Οικονομική πολιτική που να αφορά την Ελλάδα, την Ευρώπη, την ΕΚΤ, το ΔΝΤ, χωρίς σχέδιο, θα ήταν φάρσα. Φυσικά, επιμέρους μέτρα και ρυθμίσεις θα μπορούσαν να έχουν διαφορετική μορφή, όμως, σε τελική ανάλυση, πάλι δεν θα άλλαζε η ουσία: ότι η οικονομία πρέπει να ξαναβρεθεί σε συνθήκες λιγότερο έντονων ανισορροπιών, ότι τα δημοσιονομικά πρέπει να μαζευτούν για να μην καταρρεύσουμε, ότι πρέπει να αλλάξει ριζικά το φορολογικό σύστημα και ο τρόπος λειτουργίας του Κράτους και ότι για να πετύχουμε ανάπτυξη πρέπει να ρίξουμε στα άχρηστα το μοντέλο που νομίζαμε ότι μας οδηγεί προς τα εμπρός. Όλη η ουσία βρίσκεται στην αναγκαιότητα για μια ισχυρή προσαρμογή, τόσο από στατική, όσο και από δυναμική άποψη. Αυτό είναι το επώδυνο και όχι το όποιο όνομα του προγράμματος εξόδου από την κρίση. Βέβαια, αυτό έχει μια ακόμα καίρια παράμετρο: ότι το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα είναι σε θέση να λειτουργήσει αποτελεσματικά και έγκαιρα, ώστε οι προσπάθειες ενός λαού να μην ακυρώνονται από συστημικές αδυναμίες του μάνατζμεντ της Ευρωζώνης.

-Στο ίδιο μήνυμά σας τονίζεται, ακόμη, ότι «βρισκόμαστε στην αρχή μιας πολύ μεγάλης περιόδου αβεβαιοτήτων και απρόβλεπτων εξελίξεων». Ο κίνδυνος της πτώχευσης έχει απομακρυνθεί; Πότε μπορούμε να δούμε την έξοδο από τη ζώνη κινδύνου;

Η δική μου ερμηνεία είναι ότι έχουμε εισέλθει σε μια μακρά περίοδο αστάθειας του παγκόσμιου νομισματικού συστήματος, και δεν γνωρίζουμε ούτε τι ζητήματα θα αντιμετωπίσουμε, ούτε πότε. Αν υπάρχει μια σίγουρη πρόβλεψη για το μέλλον, αυτή είναι ότι θα έχουμε σοβαρές και απρόβλεπτες εξελίξεις. Συνεπώς, πρέπει να προετοιμαστούμε γι αυτές, ακόμα και αν δεν είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε τι ακριβώς θα αντιμετωπίσουμε. Από θετική άποψη, προφανώς είναι δύσκολο να προετοιμάζεσαι για ένα θολό μέλλον. Από αρνητική οπτική όμως, γνωρίζουμε πολύ καλά τι δεν πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε.

-Η Κύπρος επιχειρεί να εισέλθει στο χάρτη της έρευνας και της καινοτομίας. Πως κρίνεται τη δραστηριότητα του Ινστιτούτου Κύπρου; Πόσο μπορεί να βοηθήσει η έρευνα και η καινοτομία στην ανάκαμψη της οικονομίας;

Η Κύπρος, όπως και η Ελλάδα, ανήκουν στις χώρες με πολύ περιορισμένη ερευνητική και τεχνολογική δραστηριότητα. Όμως σήμερα η αλυσίδα «Γνώση-Έρευνα-Τεχνολογία-Καινοτομία» είναι στοιχείο-κλειδί της οικονομικής και κοινωνικής προόδου σε παγκόσμια κλίμακα. Οι χώρες με ισχυρή συσσώρευση στους παράγοντες αυτούς αναπτύσσονται καλύτερα, με μεγαλύτερη ασφάλεια και προοπτικές. Η Κύπρος οφείλει να μετάσχει στον διεθνή –και λυσσαλέο- ανταγωνισμό για νέες ιδέες, καινοτομίες, αξιοποίηση γνώσεων για ανάπτυξη. Το ίδιο και η Ελλάδα. Άμεσα, πουθενά δεν προκύπτουν γρήγορα αποτελέσματα στον τομέα αυτό. Μιλάμε για γνώση και όχι για αγροτικά προϊόντα. Όμως σε κάποιο βάθος χρόνου η αλυσίδα αυτή είναι η κεντρική μήτρα μιας βιώσιμης και ανταγωνιστικής συμμετοχής στο σκληρό τοπίο της παγκόσμιας οικονομίας. Το Ινστιτούτο Κύπρου κινείται σε μια τέτοια κατεύθυνση με σοβαρότητα και συνέπεια και είναι πολύτιμος κρίκος του «Εθνικού Συστήματος Καινοτομίας» της Κύπρου. Οποιαδήποτε οπισθοδρόμηση στην πορεία τέτοιων φορέων δεν ανακόπτει απλώς την εξέλιξή τους. Οδηγεί και σε απώλεια ή απαξίωση Γνώσης και άυλου Κεφαλαίου που μια κοινωνία με κόπο και δαπάνες έχει συσσωρεύσει σε αυτούς στη διάρκεια της λειτουργίας τους.
seitanidisi@kathimerini.com.cy

Info
Ποιος είναι
Ο Τάσος Γιαννίτσης είναι καθηγητής στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Γεννήθηκε το 1944 στην Αθήνα. Έχει δημοσιεύσει πολλά βιβλία και άρθρα (σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και εκδόσεις) για θέματα ελληνικής οικονομίας, ανάπτυξης, διεθνών επενδύσεων, την παγκοσμιοποίηση, τα οικονομικά της τεχνολογίας, τη βιομηχανική και τεχνολογική πολιτική, το τραπεζικό σύστημα, την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, την ΟΝΕ. Υπήρξε Σύμβουλος της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών, σύμβουλος στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, μέλος διαφόρων συμβουλίων οργανισμών και τραπεζών, πρόεδρος Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων στην Οικουμενική Κυβέρνηση Ζολώτα ( 1989-90), μέλος της Επιτροπής Αγγελόπουλου για τη σύνταξη «Εκθεσης για τη σταθεροποίηση και ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας» (1990), μέλος της Οικονομικής Επιτροπής του ΟΟΣΑ ( 1993- 2000) και οικονομικός σύμβουλος του Πρωθυπουργού από το 1994 μέχρι την άνοιξη του 2000. Διετέλεσε υπουργός Εργασίας – Κοινωνικών Ασφαλίσεων (2000-2001), αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών (2001- 2004) και υπουργός Εξωτερικών (άνοιξη 2004). Σήμερα είναι πρόεδρος της «Ελληνικά Πετρέλαια ΑΕ», θυγατρική των οποίων αποτελεί η ΕΚΟ Κύπρου.

ΒΟΧ 1

Μείωση στην κατανάλωση καυσίμων στην Κύπρο

-Τα ΕΛΠΕ αποτελούν βασικό παίκτη της κυπριακής αγοράς καυσίμων. Πως βιώνετε την κρίση στην Κύπρο;

Είναι προφανές ότι η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει και την κυπριακή αγορά καυσίμων. Για πρώτη φορά οι στατιστικές δείχνουν μειώσεις στις πωλήσεις καυσίμων. Οι αυξήσεις στις διεθνείς τιμές και στη φορολογία καυσίμων, μαζί με τη στενότητα χρήματος στην αγορά, έχουν αυξήσει τις πιστωτικές ανάγκες των αντιπροσώπων και βιομηχανικών πελατών της Εταιρείας.
Η ΕΛΠΕ Κύπρου ή, όπως είναι πιο γνωστή, η ΕΚΟ, ενισχύει τις πωλήσεις της με διαρκείς προωθητικές ενέργειες, επενδύει στην εκπαίδευση του προσωπικού των πρατηρίων της και στοχεύει στην καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση των πελατών της. Η ποιότητα των προϊόντων και υπηρεσιών διατηρείται σε εξαιρετικά επίπεδα και επιβεβαίωση τούτου είναι η πιστοποίηση που έχει εξασφαλίσει από τον ΕΛΟΤ στα συστήματα διαχείρισης ποιότητας, περιβάλλοντος και υγείας και ασφάλειας στην εργασία (ISO 9001, ISO 14001 και OHSAS 18001).

-Σε τι κινήσεις προσαρμογής σκοπεύετε να προβείτε, ως Όμιλος, για να αντιμετωπίσετε τις συνέπειες της κρίσης;

Ήδη προχωράμε εδώ και πάνω από δυο χρόνια σε περισσότερες διαδικασίες εσωτερικής αναδιοργάνωσης, αποτελεσματικότερων ελέγχων διαδικασιών, αξιοποίησης στελεχών, συνεχούς βελτίωσης ποιότητας των προϊόντων μας, εξορθολογισμού λειτουργιών και αριστοποίησης προμηθειών. Τα αποτελέσματα είναι πολύ ορατά.
Κυρίως όμως, προχωράει η νέα πρωτοποριακή επένδυση του διϋλιστηρίου Ελευσίνας που θα λειτουργήσει το 2012 και θα φέρει την εταιρία σε κυριολεκτικά διαφορετική τροχιά. Πριν λίγους μήνες ολοκληρώθηκε και η επένδυση εκσυγχρονισμού στη Θεσσαλονίκη. Προωθούμε επίσης την είσοδό μας σε εναλλακτικές μορφές παραγωγής ενέργειας. Οι προσπάθειές μας κινούνται σε όλα τα μέτωπα. Η πρόσφατη συμφωνία με το Σωματείο της εταιρίας για τα μισθολογικά και τις εργασιακές σχέσεις για την περίοδο 2011-13 εντάσσεται και αυτή σε μια τέτοια προσπάθεια. Πρώτιστο μέλημά μας είναι να εστιάσουμε ώστε ο ‘Ομιλός μας να είναι ανθεκτικός απέναντι στις αβεβαιότητες και τους κινδύνους της σημερινής εποχής.

-Τα ΕΛΠΕ περιλαμβάνονται στη λίστα των προς πώληση περιουσιακών στοιχείων του Ελληνικού Δημοσίου, με πώληση του συνόλου των μετοχών που κατέχει το Δημόσιο το πρώτο τρίμηνο του 2012. Προβλέπετε μια εύκολη διαδικασία; Τι μήνυμα στέλνετε στο προσωπικό;

Δεν θα ήθελα να κάνω από τώρα προβλέψεις. Θεωρώ όμως θετική την εξέλιξη εκείνη που κάνει τα ΕΛΠΕ πιο ανταγωνιστικά, πιο ισχυρά ως επιχείρηση και διασφαλίζει τη σημαντική συμβολή τους στην ελληνική βιομηχανία, ιδιαίτερα σε τέτοιους καιρούς αβεβαιότητας, όπου οι ανακατατάξεις έχουν παγκόσμιο και εκτεταμένο χαρακτήρα. Το προσωπικό των ΕΛΠΕ γνωρίζει ότι η επιχείρηση το βλέπει ως αναπόσπαστο στοιχείο της επιτυχούς πορείας του και, νομίζω, στο θέμα αυτό υπάρχει συναντίληψη.

ΒΟΧ 2

ΤΙΤΛΟΣ
Τρεις προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη
ασφαλιστική μεταρρύθμιση

-Και στην Κύπρο έχει ανοίξει ένας κύκλος συζήτησης για το ασφαλιστικό. Για να έχει αποτέλεσμα η ασφαλιστική μεταρρύθμιση σε ποια σημεία πρέπει να δώσουν βαρύτητα κυβέρνηση και κοινωνικοί εταίροι;

Προφανώς, το τι πρέπει να γίνει σε κάθε χώρα καθορίζεται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Όμως, ορισμένα κεντρικά σημεία είναι:

Πρώτον, ότι το ασφαλιστικό σύστημα είναι μια θεμελιακή σχέση, που δεν μπορεί να ανατρέπεται κάθε τόσο από πολλαπλές μικρές αλλαγές. Μια αλλαγή πρέπει να έχει αντοχή, να δημιουργεί εμπιστοσύνη στους ασφαλισμένους για τον εργασιακό βίο τους αλλά και στις μακροχρόνιες προοπτικές της οικονομίας.

Δεύτερον, είναι μια σχέση που αν δεν είναι βιώσιμη θα τιμωρήσει σκληρά όσους βρεθούν στο διάβα μιας ασφαλιστικής κρίσης, και

Τρίτον, αρνητισμός για μεταρρύθμιση είναι η πλέον αποτυχημένη συνταγή προστασίας των κεκτημένων.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» (Κύπρου) στις 24 Ιουλίου 2011