Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΕΪΤΑΝΙΔΗ

Ο τίτλος του εγγράφου μοιάζει βαρύγδουπος: «Σχέδιο στρατηγικής για μια βαθιά και ουσιαστική Οικονομική και Νομισματική Ένωση».

Το Σχέδιο αποτελεί τη συνεισφορά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε έκθεση για τα επόμενα βήματα σε σχέση με την οικονομική και νομισματική ένωση, η οποία και θα αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που θα πραγματοποιηθεί σε δύο εβδομάδες, στις 13-14 Δεκεμβρίου. Οι εξελίξεις τρέχουν με ταχύτατο ρυθμό και η Ευρώπη συζητά ανοιχτά θέματα που ήταν ταμπού πριν μερικούς μήνες, αλλά σήμερα αποτελούν συστατικά στοιχεία της λύσης για τον τερματισμό της κρίσης.

«Σε μια βαθιά και ουσιαστική ΟΝΕ, όλες οι μείζονες οικονομικές και δημοσιονομικές επιλογές πολιτικής των κρατών μελών θα υπόκεινται σε βαθύτερο συντονισμό, έγκριση και εποπτεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο», τονίζει ο πρόεδρος της Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο. Το σχέδιο που κατέθεσε ο πορτογάλος πρόεδρος της Επιτροπής έχει μια αναπόφευκτη κατάληξη (την οποία οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων αποφεύγουν να ονοματίσουν) τη δημιουργία ομοσπονδιακών δομών, μέσω της ύπαρξης ενός κοινού προϋπολογισμού των χωρών της ευρωζώνης. Η κατάληξη αυτή δεν είναι μακριά, αλλά σε πέντε χρόνια!

Το Σχέδιο Μπαρόζο προτείνει τη σταδιακή λήψη μέτρων σε βραχυπρόθεσμο, μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Βραχυπρόθεσμα (εντός 6 έως 18 μηνών), πρέπει να δοθεί άμεση προτεραιότητα στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που αφορούν τη διακυβέρνηση που έχουν ήδη συμφωνηθεί ή πρόκειται να συμφωνηθούν σύντομα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να επιδιώξουν τη σύναψη συμφωνίας για έναν Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό για τις τράπεζες έως τα τέλη του έτους. Αφ’ ης στιγμής επιτευχθεί συμφωνία για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, το πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω μέσω της σύστασης ενός «μέσου σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας» εντός του προϋπολογισμού της ΕΕ, χωριστού από το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, για τη στήριξη της έγκαιρης εφαρμογής διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που είναι σημαντικές για τα κράτη μέλη και για την ομαλή λειτουργία της ΟΝΕ. Η στήριξη αυτή θα βασίζεται σε δεσμεύσεις που θα περιλαμβάνονται σε «συμβατικές ρυθμίσεις» που συνάπτονται μεταξύ κρατών μελών και της Επιτροπής.

Μεσοπρόθεσμα (εντός 18 μηνών έως 5 ετών) προτείνεται η περαιτέρω ενίσχυση της συλλογικής άσκησης δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής – περιλαμβανομένης της φορολογικής πολιτικής και της πολιτικής απασχόλησης – να συμβαδίζει με τη δημιουργία του κατάλληλου δημοσιονομικού δυναμικού. Ένα ειδικό δημοσιονομικό δυναμικό για τη ζώνη του ευρώ θα πρέπει να βασίζεται σε ίδιους πόρους και να παρέχει επαρκή στήριξη για σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε μεγάλες οικονομίες που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε μεν να αναπτυχθεί βάσει του μέσου σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας, αλλά θα ήταν καλό να θεμελιώνεται, κατά τον κ. Μπαρόζο, σε νέες και ειδικές βάσεις στο πλαίσιο των Συνθηκών. Ένα ταμείο απόσβεσης χρέους το οποίο θα υπόκειται σε αυστηρούς όρους και η έκδοση ευρωγραμματίων θα μπορούσαν επίσης να εξετασθούν ως βοηθητικά μέσα για τη μείωση του χρέους και τη σταθεροποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών. Την παρακολούθηση και τη διαχείριση του δημοσιονομικού δυναμικού και άλλων μέσων θα πρέπει να αναλάβει ένα Ταμείο της ΟΝΕ στους κόλπους της Επιτροπής.

Μακροπρόθεσμα (πέραν των 5 ετών), εφόσον υπάρχει επαρκής συνένωση από άποψη κυριαρχίας, ευθύνης και αλληλεγγύης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα ήταν δυνατή η κατάρτιση ενός αυτόνομου προϋπολογισμού για τη ζώνη του ευρώ ο οποίος θα παρέχει δημοσιονομικό δυναμικό στην ΟΝΕ για τη στήριξη κρατών μελών που πλήττονται από οικονομικούς κλυδωνισμούς. Ένα βαθιά ολοκληρωμένο πλαίσιο οικονομικής και δημοσιονομικής διακυβέρνησης θα επέτρεπε την από κοινού έκδοση δημόσιου χρέους, πράγμα το οποίο θα ενίσχυε τη λειτουργία των αγορών και την άσκηση νομισματικής πολιτικής. Αυτό θα ήταν το τελευταίο στάδιο της ΟΝΕ.

Σύμφωνα με τον κ. Μπαρόζο ορισμένα από τα απαιτούμενα βήματα μπορούν να θεσπιστούν εντός των ορίων των ισχυουσών Συνθηκών. Ορισμένα άλλα θα απαιτήσουν τροποποιήσεις των ισχυουσών Συνθηκών και νέες αρμοδιότητες για την Ένωση. Αυτό πρέπει να έχει ως έρεισμα τις ακόλουθες βασικές αρχές.

Πόσο ρεαλιστικό είναι ένα τέτοιο σχέδιο; Αν γυρίσουμε προς τα πίσω και δούμε τι έγινε από το Μάιο του 2010 –που η Ελλάδα χρειάστηκε βοήθεια- μέχρι σήμερα, το ερώτημα δεν είναι θα καταλήξουμε σε μια ομοσπονδιακή Ευρώπη, αλλά το πότε θα γίνει αυτό. Ο πρόεδρος της Επιτροπής είναι προσεκτικός, γνωρίζει τις παγίδες και αποφεύγει τη λέξη ομοσπονδία. Προτείνει όμως μια καθαρά ομοσπονδιακή δομή, ένα μηχανισμό απευθείας μεταβιβάσεων (μιλά για δημοσιονομικό δυναμικό) από ανταγωνιστικές προς μη ανταγωνιστικές οικονομίες με στόχο τη σύγκλιση ανταγωνιστικότητας και την απόσβεση (δηλαδή διαγραφή) χρεών.

Ενδεχομένως το σχέδιο Μπαρόζο να μην εφαρμοστεί όπως προτείνεται, αλλά το όποιο σχέδιο θα έχει την ίδια κατάληξη. Ο επόμενος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας θα πρέπει να χειριστεί αυτό το καυτό θέμα, για το οποίο η κοινή γνώμη δεν είχε προετοιμαστεί όταν η χώρα εισήλθε στην ΟΝΕ. Τα δεδομένα αλλάζουν. Τα επόμενα χρόνια η Κύπρος θα χάσει ένα μέρος της αυτονομία της στη χάραξη δημοσιονομικών πολιτικών, ενώ και το φυσικό αέριο μπορεί να θεωρηθεί πλούτος της Ένωσης και όχι της Κύπρου. Οι πλούσιοι θα πρέπει να στηρίζουν τους φτωχότερους και οι μελλοντικές γενιές. Στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα το Αμπου Ντάμπι έχει το πετρέλαιο, αλλά όταν το Ντουμπάι είχε πρόβλημα –πρακτικά κήρυξε πτώχευση- δεν το άφησε στην τύχη του. Το πλαίσιο αυτό δεν πρέπει να τρομάζει κανέναν. Η Ευρώπη σήμερα έρχεται να μας σώσει από τις αμαρτίες του παρελθόντος. Οφείλουμε, όμως, να συζητάμε το πλαίσιο στο οποίο κινούμαστε, ειδικά μερικούς μήνες πριν τις εκλογές.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα η Καθημερινή (έκδοση Κύπρου) στις 2 Δεκεμβρίου 2012.