Βασικός πυλώνας επιβίωσης της ελληνικής μεταποίησης και παράλληλα ένας από τους πιθανότερους μοχλούς για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας αποδεικνύεται ότι είναι η ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών. Ετσι, αν και ειδικά στις αρχές της ύφεσης τα βασικά μεγέθη του κλάδου υποχώρησαν, από το 2010 τα περισσότερα βρίσκονται σε ανοδική πορεία, σε αντίθεση με τους λοιπούς κλάδους της δευτερογενούς παραγωγής.

Κύριες αιτίες για τις αντοχές της ελληνικής βιομηχανίας τροφίμων είναι αφ’ ενός ο ανελαστικός χαρακτήρας της σχετικής δαπάνης για τα νοικοκυριά και αφ’ ετέρου η εύκολη προσαρμοστικότητα του κλάδου στις νέες συνθήκες, προσαρμοστικότητα η οποία εκδηλώθηκε κυρίως μέσω της αύξησης της εξαγωγικής της δραστηριότητας. Ακριβώς, μάλιστα, επειδή τα νοικοκυριά περιστέλλουν τις λοιπές δαπάνες τους, το μερίδιο που αντιστοιχεί στην αγορά τροφίμων διαρκώς αυξάνεται τόσο σε σχέση με την περίοδο προ κρίσης όσο και σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), ο κλάδος της βιομηχανίας τροφίμων-ποτών καλύπτει το 1/5 του συνόλου των επιχειρήσεων της ελληνικής μεταποίησης και είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης της, αφού σε αυτήν απασχολείται το 1/4 του συνόλου των απασχολουμένων στην παραγωγή. Επιπλέον, ο κλάδος της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών αντιπροσωπεύει το 30% της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας της ελληνικής μεταποίησης και το 25% του κύκλου εργασιών. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι το 2008, όταν ξεκίνησε η υφεσιακή πορεία της εγχώριας οικονομίας, ο κλάδος υπέστη σημαντικό πλήγμα σε όρους απασχόλησης, πωλήσεων, παραγωγής και επενδύσεων, σημειώνοντας πτώση σε όλα αυτά τα μεγέθη. Σύμφωνα, πάντως, με την έρευνα του ΙΟΒΕ, η μείωση αυτή προήλθε κυρίως από τις μικρές επιχειρήσεις, κάτω των 10 εργαζομένων, οι οποίες αποτελούν το 95% της βιομηχανίας τροφίμων και το 90% της βιομηχανίας ποτών.

Το 2011 η ετήσια συμβολή του κλάδου στη συνολική αξία παραγωγής της μεταποίησης διαμορφώθηκε σε 27,7% έναντι 23,6% το 2008, ενώ στο σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων η ετήσια συμβολή διαμορφώθηκε το 2011 σε 4,9% από 4% το 2008. Ως προς την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία, η συμβολή του κλάδου από το 2009 κι έπειτα είναι θεαματική. Ετσι, ενώ το 2008 ήταν 23,7% στο σύνολο της μεταποίησης και 2,1% στο σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων, το 2011 τα ποσοστά διαμορφώθηκαν αντιστοίχως σε 35,1% και 3,2%.

Αποκαλυπτικά τόσο για τις αιτίες των μεγάλων αντοχών της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών, αλλά και για τη δυσχερή οικονομική κατάσταση των ελληνικών νοικοκυριών, είναι τα στοιχεία για τις δαπάνες για αγορά τροφίμων ως ποσοστού του συνόλου των δαπανών. Το 2003 το μερίδιο της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών για τρόφιμα και μη αλκοολούχα ποτά ήταν στην Ελλάδα 18,1% και στην Ε.Ε. «27» 13%. Την περίοδο των «παχειών αγελάδων» για την Ελλάδα, ήτοι την περίοδο 2004-2008, το ποσοστό αυτό υποχώρησε σημαντικά, φτάνοντας στο χαμηλότερο σημείο, στο 14,5% το 2008, λόγω των υψηλών διαθέσιμων εισοδημάτων. Από το 2009, ωστόσο, το ποσοστό των δαπανών για τρόφιμα αυξάνεται και το 2011 έφτασε στην Ελλάδα στο 16,2%, ενώ στην Ε.Ε. «27» το αντίστοιχο ποσοστό είναι 12,9%.

Τα στοιχεία για το εξωτερικό εμπόριο δίνουν επίσης απάντηση για τις αντοχές του εν λόγω κλάδου. Το 2012 οι εξαγωγές τροφίμων – ποτών – καπνού αυξήθηκαν, φτάνοντας τα 3.863 εκατ. ευρώ από 3.798 εκατ. ευρώ το 2011 και ταυτόχρονα οι εισαγωγές μειώθηκαν στα 4.918 εκατ. ευρώ από 5.662 εκατ. ευρώ το 2011. Κατά συνέπεια, το εμπορικό έλλειμμα διαμορφώθηκε στο χαμηλότερο επίπεδό του από το 2007, στα 1.055 εκατ. ευρώ.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Η Καθημερινή  στις 18/4/21013