Ορατός είναι ο κίνδυνος το «ΕΣΠΑ 2», στο οποίο επενδύει πολλά η Ελλάδα για τη χρηματοδότηση αναπτυξιακών δράσεων και έργων την επταετία 2014 – 2020, να αποδειχτεί το μικρότερο πακέτο χρηματοδοτήσεων από την είσοδο της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αν και η Ελλάδα διανύει μια παρατεταμένη περίοδο ύφεσης, ο καταμερισμός των δράσεων συνοχής και περιφερειακής ανάπτυξης ου νέου ΕΣΠΑ θα γίνει, όπως έχει η κατάσταση σήμερα, με τα στατιστικά δεδομένα που ίσχυαν προ κρίσης, συγκεκριμένα του 2009, με αποτέλεσμα οχτώ  από τις 13 περιφέρειες να θεωρούνται «πλούσιες».

Η Ελλάδα από το πρώτο ΕΣΠΑ κέρδισε χρηματοδοτήσεις ύψους περίπου 24 δις. ευρώ (το ποσό περιλαμβάνει και την εθνική συμμετοχή και το οποίο μπορεί να δαπανηθεί ως το τέλος του 2015) και κινδυνεύει να βρεθεί με ένα πακέτο πέριξ των 12 δισ. ευρώ. Η προσχώρηση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην ΕΕ έχει αλλάξει τους μέσους όρους, με αποτέλεσμα οι ελληνικές περιφέρειες να ανεβαίνουν στη λίστα της ανάπτυξης, με βάση τα δεδομένα του 2009.

Τον πολιτικό χειρισμό του θέματος τον έχει αναλάβει ο υπουργός Ανάπτυξης, Κωστής Χατζηδάκης, ενώ έχουν διαβιβαστεί στις Βρυξέλλες οι ελληνικές ανησυχίες και η ανάγκη ενίσχυσης της ελληνικής οικονομίας. Οι απαντήσεις που έλαβαν οι Έλληνες αξιωματούχοι δεν προδιαγράφουν θετικές εξελίξεις.

Τα κοινοτικά προγράμματα όπως τα είχαμε συνηθίσει από την εποχή των ΜΟΠ μέχρι το τρέχον ΕΣΠΑ θα πρέπει να τα ξεχάσουμε.

Το μικρό αυτό πακέτο θα πρέπει να αξιοποιηθεί σε «έξυπνες δράσεις», με τα βαριά προγράμματα υποδομών (δρόμοι, αεροδρόμια κτλ) να αποτελούν τη μειοψηφία. Το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και Αιγαίου προσπαθεί να διασώσει τις χρηματοδοτήσεις για τον εκσυγχρονισμό των περιφερειακών λιμένων, τα οποία δεν προσελκύουν το ενδιαφέρον ιδιωτών.

Σύμφωνα με πληροφορίες ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς προωθεί στις Βρυξέλλες την ιδέα να υπάρξει ένα νέο πρόσθετο χρηματοδοτικό πακέτο για τις χώρες της Ένωσης που εφαρμόζουν μνημονιακά οικονομικά προγράμματα.

Το τι και πως θα γίνει θα διευκρινιστεί γρήγορα, καθώς η διαπραγμάτευση για τη διαμόρφωση του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) της Ένωσης είναι σε εξέλιξη και το τέλος της διαδικασίας είναι η έκτακτη Σύνοδος Κορυφής στις 22 και 23 Νοεμβρίου. Μετά την προσεχή Σύνοδο Κορυφής τις 18-19 Οκτωβρίου θα πέσουν στο τραπέζι και τα πρώτα. Αν και η πλειοψηφία των χωρών και η ίδια η Επιτροπή επιθυμεί ένα χρηματοδοτικό πλαίσιο υψηλότερο από αυτό που ισχύει σήμερα, οι χώρες του Βορρά, που είναι καθαροί εισφορείς στους κοινοτικούς προϋπολογισμούς, θέλουν να επιβάλουν μια όσο το δυνατό μεγαλύτερη μείωση.

Η Κυπριακή Προεδρία έχει ετοιμάσει ήδη ένα Διαπραγματευτικό Πλαίσιο που αποτυπώνει τις πραγματικότητες και το αναπόφευκτο της μείωσης του εύρους του ΠΔΠ.

Οι σκόπελοι
Πρακτικά οι σκόπελοι για την  Ελλάδα δεν περιορίζονται μόνο στη στατιστική. Ακόμη και αν η Ελλάδα πετύχει να αλλάξει τα στατιστικά κριτήρια κατανομής των δαπανών, το νέο ΕΣΠΑ θα είναι και πάλι μικρότερο από το σημερινό, καθώς υπάρχουν τρεις μεγάλοι σκόπελοι.

Πρώτος σκόπελος είναι η επιθυμία οχτώ χωρών (Γερμανία, Αυστρία, Φιλανδία, Ολλανδία, Σουηδία, Γαλλία, Ιταλία και Δανία) οι προϋπολογισμοί να είναι κατά 100 δισ. ευρώ χαμηλότεροι από την πρόταση της Επιτροπής. Η Επιτροπή έχει προτείνει έναν προϋπολογισμό ύψους  1,033 τρις. ευρώ σε δεσμεύσεις και 987,6 δις. ευρώ σε πληρωμές. Από την  άλλη πλευρά όλοι οι υπόλοιποι ζητούν το ΠΔΠ να κινηθεί υψηλότερα, αν και θα ήταν ικανοποιημένοι με την υιοθέτηση της πρότασης της Επιτροπής.
Το «μπλοκ των οχτώ» ζητεί να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στην αποδοτικότητα των δαπανών, ώστε με λιγότερα χρήματα να υπάρχει μεγαλύτερο αποτέλεσμα και περισσότερες θέσεις εργασίας. Η άποψη των «οχτώ» έχει βαρύτητα, καθώς αυτές οι χώρες πληρώνουν το λογαριασμό. Επιπλέον είναι και οι χώρες που σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος της χρηματοδότησης των προγραμμάτων προς την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, αλλά και του νέου μόνιμου μηχανισμού διάσωσης, του ESM.

Δεύτερος σκόπελος είναι η απαίτηση της Γαλλίας να μην πειραχτεί η Κοινή Αγροτική Πολιτική και αυτό μπορεί να γίνει μόνο εις βάρος των δράσεων συνοχής και περιφερειακής ανάπτυξης. Στο κομμάτι της ΚΑΠ υπάρχει κέρδος, καθώς ωφελημένοι θα είναι και οι Έλληνες αγρότες.
Η ουσία είναι ότι χωρίς το «ΟΚ» της Γερμανίας το ΠΔΠ δεν κλείνει και η Γαλλία σε αυτό το θέμα συμπλέει με το Βερολίνο για να διασώσει τις χρηματοδοτήσεις προς τον αγροτικό της τομέα.
Τρίτος σκόπελος, είναι ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει βούληση να κλείσει εντός του 2012 το ΠΔΠ  γι’ αυτό και ορίστηκε η έκτακτη Σύνοδος Κορυφής το Νοέμβριο, με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Χέρμαν Βαν Ρομπόι να έχει διαμηνύσει ότι η Σύνοδος θα διαρκέσει όσο χρειαστεί.  Η Ευρώπη θέλει να δείξει ότι κλείνει όλα τα μέτωπα και ότι λαμβάνει αποφάσεις στο χρόνο που πρέπει.
Η μεγάλη ταχύτητα στις διαπραγματεύσεις περιορίζει τα περιθώρια για την Ελλάδα, η οποία έχει μπροστά της και άλλα ανοιχτά θέματα.
Η διαπραγμάτευση
Το  Διαπραγματευτικό Πλαίσιο της Κυπριακής Προεδρίας αποτυπώνει την όλη πορεία των συζητήσεων (από το καλοκαίρι) και λαμβάνει υπόψη τις βασικές προτεραιότητες των κρατών μελών. Κατά την τελευταία αναθεώρηση, προ δεκαημέρου, η Προεδρία σημείωσε την ανάγκη όπως η πρόταση της Επιτροπής προσαρμοστεί προς τα κάτω και όπως η μείωση αυτή επιτευχθεί με στοχευμένες περικοπές σε όλα τα κεφάλαια.

Όπως αναμενόταν, δεν έγιναν δεκτά όλα τα σημεία του αναθεωρημένου διαπραγματευτικού πλαισίου από όλες ή τις περισσότερες χώρες. Όμως, όλα τα κράτη – μέλη αποδέχθηκαν το αναθεωρημένο διαπραγματευτικό πλαίσιο ως βάση για περαιτέρω εργασία.

Ο υφυπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Κύπρος, Ανδρέας Μαυρογιάννης εκτιμά ότι στη Σύνοδο του Νοεμβρίου θα υπάρξει συμφωνία. Ο επόμενος σταθμός της διαπραγμάτευσης είναι το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων (ΣΓΥ) της 16ης Οκτωβρίου, όπου θα διεξαχθεί μια πιο ανεπίσημη συζήτηση για το ΠΔΠ.

Το Γραφείο του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα διεξάγει διμερείς συναντήσεις με τα κράτη – μέλη τη εβδομάδα που ξεκινά στις 5 Νοεμβρίου με στόχο, βάσει του νέου αναθεωρημένου Διαπραγματευτικού Πλαισίου, να διευκολύνει περαιτέρω την πρόοδο προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Μετά τις διμερείς συναντήσεις, το Διαπραγματευτικό Πλαίσιο θα αναθεωρηθεί αναλόγως εν όψει της συζήτησης που θα γίνει στο ΣΓΥ στις 20 Νοεμβρίου, το οποίο θα επεξεργαστεί το προσχέδιο των Συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Νοεμβρίου.

Το ρεπορτάζ του Γιάννη Σεϊτανίδη (seitanid@gmail.com) δημοσιεύτηκε στις 7 Οκτωβρίου 2012 στην εφημερίδα «Αγγελιοφόρος της Κυριακής»