Η αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην ελληνική αγορά και η επιδείνωση των συνθηκών στην κυπριακή αγορά (με τις διαρκείς αναχρηματοδοτήσεις και ρυθμίσεις δανείων) αποτελεί έναν εξαιρετικά επικίνδυνο συνδυασμό για το κυπριακό τραπεζικό σύστημα.

Οι τραπεζίτες είναι ανήσυχοι –φέτος το καλοκαίρι δεν προβλέπονται διακοπές– καθώς καλούνται καθημερινά να αντιμετωπίζουν «φαντάσματα» (δάνεια που «κοκκινίζουν»), ενώ το γενικότερο πολιτικό και μακροοικονομικό περιβάλλον δεν προσφέρει κάποιο ασφαλές καταφύγιο. Αντίθετα, η Κυπριακή Δημοκρατία μοιάζει ανήμπορη να σταθεί δίπλα στο τραπεζικό σύστημα της χώρας, έναν κλάδο που στηρίζει τον εξωστρεφή τομέα των υπηρεσιών. Τραπεζικά στελέχη δεν κρύβουν ότι οι στιγμές είναι κρίσιμες.

Πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιγράφει το δύσκολο περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιείται ο τομέας, επισημαίνει την υψηλή έκθεση στον ελληνικό ιδιωτικό τομέα και περιγράφει τους μελλοντικούς κινδύνους στην κερδοφορία των τραπεζών εξαιτίας των ρυθμίσεων που παρέχονται στους οφειλέτες.

«Έχει αυξηθεί ο κίνδυνος υψηλού αριθμού μη εξυπηρετούμενων δανείων, με συνέπεια οι διοικήσεις των τραπεζών να λάβουν απόφαση να χορηγήσουν περίοδο χάριτος στους δανειολήπτες και να μειωθεί το εφαρμοζόμενο επιτόκιο. Οι κυπριακέςτράπεζες επιβάλλουν διάφορες προϋποθέσεις για τη χαλάρωση των όρων και έτσι το σύστημα δεν γίνεται αντικείμενο κατάχρησης εκ μέρους όσων οφειλετών δεν χρειάζονται τέτοιους διακανονισμούς.

Πάντως, οι ελαφρύνσεις, συμπεριλαμβανομένων των περιόδων χάριτος και της μείωσης των επιτοκίων, θα μειώσουν τα έσοδα των τραπεζών σε καιρούς που αυτές πασχίζουν να επιτύχουν ανακεφαλαιοποίηση», τονίζεται στο έγγραφο.

Η ποιότητα του ενεργητικού από πλευράς μη εξυπηρετούμενων δανείων επιδεινώνεται ραγδαία, κατά τη διατύπωση που συναντάμε στο ίδιο έγγραφο.

Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ) αυξάνουν συνεχώς από το 2008 και μετά, το δεύτερο εξάμηνο δε του 2011 σημειώθηκε αισθητή επιδείνωση, με αποτέλεσμα τα ΜΕΔ να φθάσουν ποσοστό 10,2% των συνολικών δανείων για την Τράπεζα Κύπρου και 13,9% για τη Λαϊκή Τράπεζα Κύπρου στα τέλη 2011.

Σύμφωνα με την Επιτροπή η ραγδαίως επιδεινούμενη ποιότητα του ενεργητικού προκαλείται κυρίως από χαρτοφυλάκια δανείων του ελληνικού ιδιωτικού τομέα. Λόγω κυρίως του δυσμενούς οικονομικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα, η ικανότητα αποπληρωμής πιθανώς να χειροτερεύσει περαιτέρω και τα ΜΕΔ πιθανότατα να αυξηθούν, αφήνοντας τα κεφάλαια των τραπεζών πλέον ευάλωτα σε ζημίες.
Μείωση καταθέσεων

Αποτέλεσμα της επιδείνωσης της ποιότητας του ενεργητικού των κυπριακών τραπεζών είναι η αποδυνάμωση της χρηματοδότησης και της ρευστότητας. Το σύστημα στηρίζεται στην ισχυρή αποταμιευτική του βάση και ο κίνδυνος προέρχεται από την εξάρτηση της βάσης αυτής από τις ξένες καταθέσεις. Οι αποταμιεύσεις εκτός Κύπρου αποτελούν σχεδόν το ένα τρίτο των συνολικών καταθέσεων στις τράπεζες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβαίνει σε μία ενδιαφέρουσα ανάλυση μετρώντας τις καταθέσεις σε ενοποιημένη, διασυνοριακή βάση. Σύμφωνα με τη μέτρηση το 2011 οι συνολικές καταθέσεις του ενοποιημένου τραπεζικού συστήματος μειώθηκαν κατά 11% σε ετήσια βάση, κυρίως λόγω μεγάλων εκροών καταθέσεων προς τα υποκαταστήματα ελληνικών τραπεζών και επιχειρήσεων ξένης ιδιοκτησίας.

Οι εκταμιεύσεις έφθασαν το 10% για την Τράπεζα Κύπρου και το 21% για τη Λαϊκή Τράπεζα Κύπρου έως τα τέλη 2011.
Η ΕΚΤ

Το έγγραφο περιγράφει και τη σχέση των δύο μεγάλων τραπεζών με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αναφέροντας ότι οι ασθενείς θέσεις χρηματοδότησης και ρευστότητας ενεθάρρυναν και τις δύο μείζονες τράπεζες να στηρίζονται περισσότερο στη ρευστότητα από την ΕΚΤ.

Ενώ και οι δύο τράπεζες παραδοσιακά χρηματοδοτούνταν από τις καταθέσεις, το 2011 υπέστησαν εκροές καταθέσεων. Κατά συνέπεια, οι συντελεστές δανείων προς καταθέσεις επιδεινώθηκαν αισθητά στο διάστημα μεταξύ Ιουνίου και τέλους 2011, από 86% σε 97% για την Τράπεζα Κύπρου και από 111% σε 123% για τη Λαϊκή.

Οι καταθέσεις πελατών αντιπροσωπεύουν ποσοστό 78% του συνολικού ενεργητικού της Τράπεζας Κύπρου, ενώ το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 59% για τη Λαϊκή Τράπεζα Κύπρου.

Μολονότι η Λαϊκή Τράπεζα Κύπρου αύξησε ουσιωδώς την εξάρτησή της από ρευστά της ΕΚΤ σε 8 δισ. ευρώ ή ποσοστό 20% του συνολικού ενεργητικού, η εξάρτηση της Τράπεζας Κύπρου από τη χρηματοδότηση της ΕΚΤ ανέρχεται σε λιγότερο από 5% του συνολικού ενεργητικού, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται στο έγγραφο.

Γιάννης Σεϊτανίδης

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» Κύπρου στις 10 Ιουνίου 2012