Της δρος Θεοδώρας Α. Μάνιου

Όταν, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεκίνησε η ανοικοδόμηση των μεγάλων αστικών κέντρων στην Ελλάδα, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που εξέφρασαν φόβους πως η ανέγερση πολυκατοικιών θα κατέστρεφε οριστικά και αμετάκλητα τις παραδοσιακές γειτονιές και οι άνθρωποι θα οδηγούνταν σε αποξένωση, απομονωμένοι στα «κελιά»-διαμερίσματά τους. Πολύ νωρίτερα ακόμα, όταν τα αυτοκίνητα άρχισαν παγκοσμίως να αντικαθιστούν τα ιππήλατα οχήματα, πολλοί έσπευσαν να εκφράσουν τις ανησυχίες τους για τη μόλυνση του περιβάλλοντος.

Τόσο στην πρώτη όσο και στη δεύτερη περίπτωση, οι φόβοι που εκφράστηκαν ήταν δικαιολογημένοι. Ωστόσο, όσο η ανθρωπότητα αυξάνεται, αυξάνονται και οι ανάγκες της, για την ικανοποίηση των οποίων εργάζεται η ερευνητική κοινότητα και η βιομηχανία εφαρμόζει τις ευρεσιτεχνίες της. Όσο, όμως, δικαιολογημένοι κι αν είναι οι όποιοι φόβοι και ανησυχίες, ποιος στον 21ο αιώνα θα μπορούσε να ανταλλάξει το αυτοκίνητό του με μια άμαξα ή να μετακομίσει από το σύγχρονο σπίτι ή διαμέρισμά του στην πλινθόκτιστη αγροικία των προπάππων του;

Σήμερα, η εξέλιξη της τεχνολογίας σε κάθε τομέα της καθημερινότητας είναι τόσο ραγδαία, ώστε να γεννά φόβους για τις επιπτώσεις από τη χρήση της. Οι φόβοι εστιάζονται, κυρίως, σε δύο επίπεδα: από τη μία πλευρά είναι όλοι εκείνοι, οι οποίοι δεν γνωρίζουν τη χρήση της και, επομένως, έρχονται αντιμέτωποι με τον φόβο τους για το άγνωστο, αντί να επιχειρήσουν να πειραματιστούν μαζί της, διευκολύνοντας τη ζωή τους. Ωστόσο, η εξέλιξη της τεχνολογίας μετατοπίζει το κέντρο βάρους της ευθύνης χρήσης της στον ίδιο τον πολίτη, καθιστώντας τον ανεξάρτητο και αυτόνομο στις λειτουργίες της καθημερινότητας. Αναπόφευκτα, λοιπόν, σε δεύτερο επίπεδο, φόβοι εκφράζονται και από εκείνους που μέχρι σήμερα διατηρούσαν τη δύναμη διαχείρισης της τεχνολογίας και τώρα αναμένεται να χάσουν τη δύναμη αυτή.

Η νέα γενιά της ψηφιακής τηλεοπτικής τεχνολογίας ονομάζεται smart TV ή, κατά το ελληνικό, «έξυπνη τηλεόραση», δηλαδή η τηλεόραση που συνδέεται στο Διαδίκτυο κι έχει ήδη καταφθάσει στην Κύπρο. Πρόκειται για ένα νέο μοντέλο λειτουργίας του τηλεοπτικού δέκτη, το οποίο μπορεί να συνδυάζει τα παραδοσιακά τηλεοπτικά κανάλια με μη «γραμμικές εφαρμογές» και με το Διαδίκτυο. Στην ουσία πρόκειται για μια νέα εξέλιξη της τεχνολογίας, η οποία καθιστά παντοδύναμο τον τηλεθεατή, παρέχοντας του τη δυνατότητα να επιλέξει ο ίδιος το περιεχόμενο του τηλεοπτικού προγράμματος που θα παρακολουθεί.

Εκτός, όμως, από τις άπειρες δυνατότητες για την επιλογή ψυχαγωγικού προγράμματος, η «έξυπνη» τηλεόραση προσφέρει στον τηλεθεατή-χρήστη ένα ακόμα –και ίσως το σημαντικότερο– πλεονέκτημα: μέσω αυτής μπορεί να παρακολουθήσει τα ειδησεογραφικά γεγονότα όπως ο ίδιος επιθυμεί, απαλλαγμένος από τα προβλήματα του παρελθόντος. Δεν χρειάζεται, για παράδειγμα, πλέον να ενημερώνεται από παραδοσιακά – «γραμμικά» δελτία ειδήσεων ή να παρακολουθεί τις τηλεοπτικές σειρές που τα κανάλια επιλέγουν να μεταδίδουν. Άλλωστε, ήδη ο πολίτης μπορεί να παρακολουθεί σειρές και ενημερωτικές παραγωγές, που μεταδίδονται μόνο μέσω Διαδικτύου, οι οποίες σημειώνουν μεγάλη επιτυχία. Αφού, λοιπόν, έχει τη δυνατότητα – συνδυάζοντας μη γραμμικές εφαρμογές και Διαδίκτυο μέσω της τηλεόρασης – να παρακολουθήσει τα γεγονότα σε πραγματικό χρόνο και όπως ακριβώς συμβαίνουν σε κάθε γωνιά του πλανήτη, ο τηλεθεατής αναλαμβάνει πλέον και την ευθύνη των επιλογών του. Την ίδια ώρα, τις ευθύνες τους έναντι των τηλεθεατών καλούνται να αναλάβουν χιλιάδες ανεξάρτητοι τηλεοπτικοί παραγωγοί στον πλανήτη, που θα μπορούν να αναμεταδίδουν τις παραγωγές τους μέσω της «έξυπνης τηλεόρασης».

Η εξέλιξη αυτή συνεπάγεται ότι τα παραδοσιακά τηλεοπτικά κανάλια καλούνται να διαφοροποιήσουν τις βασικές τους δομές και να προσφέρουν στο εξής νέες επιλογές στους πολίτες. Σε διαφορετική περίπτωση κινδυνεύουν με εξαφάνιση.

Το κενό νομοθεσίας που υπάρχει ακόμα σε ό,τι αφορά την «έξυπνη τηλεόραση» παρέχει στα παραδοσιακά κανάλια μια πίστωση χρόνου, ώστε να καταφέρουν να προσαρμοστούν στο νέο παγκόσμιο τηλεοπτικό περιβάλλον. Όμως, η πίστωση δε θα είναι ανεξάντλητη, καθώς οι αρμόδιες νομοθετικές αρχές κάθε χώρας εργάζονται πυρετωδώς, ώστε να καταφέρουν να καλύψουν το κενό, αν και δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκφράζουν την άποψη πως το περιεχόμενο της «έξυπνης τηλεόρασης» είναι πρακτικά αδύνατο να ελεγχθεί.

Και όπως τα «έξυπνα κινητά» αποτελούν πλέον απαραίτητη προέκταση στα χέρια μικρών και μεγάλων, έτσι και η «έξυπνη τηλεόραση» εξελίσσεται ταχύτατα και αναμένεται σύντομα να εγκατασταθεί σε κάθε νοικοκυριό, εντός ή εκτός σχετικού νομοθετικού πλαισίου. Στη διακριτική μας ευχέρεια είναι να τη διαχειριστούμε ορθολογικά, με γνώμονα τη βελτίωση της καθημερινότητάς μας σε όλα τα επίπεδα…

H δρ Θεοδώρα Α. Μάνιου είναι λέκτορας στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Frederick.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» (Κύπρου) στις 19 Φεβρουαρίου 2012