Την άμεση ρύθμιση της χρηματοδότησης του συνταξιοδοτικού συστήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας ζητάει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, θέτοντας ξανά στο τραπέζι ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούν όλες τις χώρες του δυτικού κόσμου. Το κλιμάκιο του ΔΝΤ ζητάει μέτρα εδώ και τώρα, ερχόμενο σε αντίθεση με παλαιότερες διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης.
Σημείο κλειδί των επισημάνσεων του ΔΝΤ είναι η ύπαρξη αποθεματικού, που κατά το ίδιο δεν είναι πραγματικό.
Η υπουργός Εργασίας, Σωτηρούλα Χαραλάμπους, μιλώντας στην «Κ» σημείωσε ότι πράγματι το τρέχον αποθεματικό του ΤΚΑ δεν είναι πραγματικό και ότι η κυβέρνηση κινείται σε δύο κατευθύνσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Πρώτον, υπενθύμισε τη δέσμευση της κυβέρνησης για σταδιακή αναπλήρωση του αποθεματικού από το κράτος. Πρόκειται για την περιοδική καταβολή δόσεων ύψους 200 εκατ. ευρώ έκαστη.
Δεύτερον, η υπουργός προανήγγειλε την κατάθεση ενός νέου νομοσχεδίου το οποίο θα ρυθμίζει την επενδυτική πολιτική του ΤΚΑ. Όλα αυτά, σύμφωνα με την υπουργό, θα έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ικανού αποθεματικού, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί όταν υπάρξει ανάγκη.

Ένας χρόνος πριν
Πριν από ένα χρόνο, στις 25 Οκτωβρίου συγκεκριμένα, το Υπουργείο Εργασίας εξέδιδε ανακοίνωση με την οποία σημείωνε ότι η αναλογιστική εκτίμηση που έγινε στα πλαίσια της πρόσφατης μεταρρύθμισης του ΤΚΑ (Απρίλιος 2009) οι εισπράξεις από εισφορές αρκούν από μόνες τους να καλύψουν το σύνολο των δαπανών του Σχεδίου Κοινωνικής Ασφαλίσεων τόσο στο βασικό όσο και στο συμπληρωματικό του μέρος, μέχρι το 2030. Τα έσοδα όμως του ΤΚΑ, εκτός από τα πιο πάνω περιλαμβάνουν και τα εισοδήματα από επενδύσεις, που αφού συνυπολογιστούν επαρκούν για να καλύψουν τις ετήσιες δαπάνες συντάξεων μέχρι το 2044.
Αφορμή για τη συγκεκριμένη ανακοίνωση αποτελούσε έκθεση του Συνδέσμου Αναλογιστών Κύπρου η οποία προειδοποιούσε με κατάρρευση του συστήματος το 2020 αν δεν ληφθούν μέτρα.
«Αν δεν ληφθούν αποφασιστικά μέτρα πολιτικής για την ενίσχυση της βιωσιμότητας και της επάρκειας του συνολικού συνταξιοδοτικού συστήματος, το κόστος της προσαρμογής θα κληθούν να το πληρώσουν αργότερα, είτε οι μελλοντικοί εργαζόμενοι είτε οι μελλοντικοί συνταξιούχοι, οι οποίοι, ενδέχεται να μην είναι προετοιμασμένοι για συντάξεις χαμηλότερες απ’ αυτές που προσδοκούσαν», υπογράμμιζαν οι Κύπριοι αναλογιστές.

Κλειδί η μεταρρύθμιση
Ένα χρόνο αργότερα στο ίδιο πνεύμα με τις επισημάνσεις του Συνδέσμου Αναλογιστών Κύπρου κινείται και η προκαταρκτική έκθεση το ΔΝΤ.
«Η μεταρρύθμιση του εθνικού συστήματος συνταξιοδότησης αποτελεί κλειδί για την αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων δημοσιονομικών προκλήσεων», τονίζεται στο κείμενο των προκαταρκτικών αποτελεσμάτων του ΔΝΤ. «Η Κύπρος», προστίθεται, «αναμένεται να έχει μία από τις μεγαλύτερες αυξήσεις των συνταξιοδοτικών δαπανών στη ζώνη του ευρώ μακροπρόθεσμα. Παρά το γεγονός ότι η δημοσιονομική επιβάρυνση του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι προς το παρόν περιορισμένη, το σύστημα θα καταστεί μη βιώσιμο, καθώς θα ωριμάζει και ο πληθυσμός θα γερνάει. Επιπλέον, τα αποθέματα του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων αντιπροσωπεύουν υποχρεώσεις μελλοντικών φορολογουμένων και, συνεπώς, δεν αποτελούν πραγματικό απόθεμα. Τώρα είναι η ώρα να ξεκινήσει η μεταρρύθμιση του συστήματος ώστε να διασφαλιστεί η οικονομική του σταθερότητα μακροπρόθεσμα. Εάν συμφωνηθούν μεταρρυθμίσεις σύντομα, αυτές μπορούν να τεθούν σταδιακά σε εφαρμογή, αποφεύγοντας έτσι την αναστάτωση που θα προέκυπτε αν αυτές καθυστερούσαν μέχρι το συσσωρευμένο κόστος του συστήματος απαιτήσει άμεση δράση».
Αξίζει να σημειωθεί ότι και το ίδιο το Υπουργείο Εργασίας παραδέχονταν –ένα χρόνο νωρίτερα– ότι η μακροχρόνια βιωσιμότητα του ΤΚΑ εξαρτάται πρωτίστως από το αν τα έσοδά του στο μέλλον αναμένεται να καλύψουν πλήρως τις μελλοντικές συνταξιοδοτικές παροχές. Η κύρια πηγή των εσόδων του ΤΚΑ είναι οι εισφορές.

Αξιοπρεπείς συντάξεις
Συναφές ζήτημα είναι αν οι συνταξιοδοτικές εισφορές στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων είναι αρκετές για να διασφαλίσουν τους πόρους που χρειάζεται κάποιος για να ζήσει άνετα μετά τη συνταξιοδότηση.
Μελέτη της Aon Hewitt αναφέρει ότι το 57% των εργαζομένων στην Κύπρο αναμένεται να λάβει πενιχρές συντάξεις, καθώς οι συνταξιοδοτικές εισφορές στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων δεν είναι αρκετές για να διασφαλίσουν τους πόρους που χρειάζεται κάποιος για να ζήσει άνετα μετά τη συνταξιοδότηση.
Το πρόβλημα είναι οξύτερο για τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα.
Σύμφωνα με τη μελέτη της Aon Hewitt για να μπορέσει να ζήσει αξιοπρεπώς πρέπει να έχει συσσωρεύσει κατά τη διάρκεια του εργασιακού του βίου εισοδήματα που να ισούνται με περίπου 16 ετήσιους μισθούς της τελευταίας τους χρονιάς εργασίας.
Στην Κύπρο, με βάση τους υπολογισμούς της Aon Hewitt, ένας μέσος υπάλληλος της ευρύτερης δημόσιας υπηρεσίας αναμένεται να συσσωρεύσει 14 ετήσιους μισθούς. Οι πόροι αυτοί περιλαμβάνουν κεφάλαια από: το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων (8,1 φορές του ετήσιου μισθού) και Επαγγελματικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο (5,9 φορές του ετήσιου μισθού). Δηλαδή, το συσσωρευμένο κεφάλαιο θα είναι χαμηλότερο από το επιθυμητό. Οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα, που δεν καλύπτονται στο σύνολό τους από ταμεία προνοίας εκτιμάται ότι θα λάβουν μόλις περίπου 8 φορές τον ετήσιο τελευταίο τους μισθό, δηλαδή λίγο πιο πάνω από τα μισά από όσα χρειάζονται για μια άνετη ζωή.
Όσοι εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα έχουν ταμείο προνοίας αναμένεται να λάβουν 12-13 ετήσιους μισθούς κατά τη διάρκεια της σύνταξής τους.
Η γήρανση του πληθυσμού, η αύξηση του προσδόκιμου της ζωής και η συντήρηση της γενιάς των baby boomers, που βγαίνει σιγά – σιγά στη σύνταξη, αποτελεί μείζον πρόβλημα του δυτικού κόσμου και σύμφωνα με πολλούς αναλυτές τη γενεσιουργό αιτία της σημερινής κρίσης χρέους. Στη Γερμανία έχει κατατεθεί από εμπειρογνώμονες γνωμοδότηση για διεύρυνση της συνταξιοδότησης στα 70, προκειμένου το σύστημα να κερδίσει μερικά χρόνια βιωσιμότητας. Στην Ελλάδα το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης συνδέθηκε, με το μνημόνιο, με την εξέλιξη του προσδόκιμου της ζωής, ενώ ανάλογη ρύθμιση έχει ζητηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και για την Κύπρο!

Ζητούν σύνδεση της συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο της ζωής

Το 2012 η Κύπρος θα κληθεί να λάβει αποφάσεις για το ασφαλιστικό, καθώς αλλάζει η διαδικασία σύνταξης του προϋπολογισμού. Στο πλαίσιο της νέας διαδικασίας συντονισμού των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών της κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η σύνταξη του προϋπολογισμού θα ξεκινά τον Ιούνιο με τη δημοσιοποίηση της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Η περυσινή έκθεση, που είχε ορίζοντα 18μηνης εφαρμογής συντάχτηκε με βάση τους στόχους που έθεσαν τα κράτη-μέλη (δηλαδή και η Κύπρος) και ζητούσε συγκεκριμένα πράγματα από την Κύπρο, με αιχμή τη σύνδεση της συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο της ζωής.
Συγκεκριμένα, οι περσινές συστάσεις –που από το 2012 θα είναι υποχρεωτικές με απειλή κυρώσεων αν δεν εφαρμοστούν– προβλέπουν την «εφαρμογή μεταρρυθμίσεων για καλύτερο έλεγχο των δαπανών για συντάξεις και υγεία, ώστε να αντιμετωπιστεί η αναμενόμενη αύξηση των δαπανών λόγω αύξησης του προσδόκιμου ζωής. Για τις συντάξεις ζητείται να αυξηθούν τα όρια συνταξιοδότησης και να διασυνδεθεί το προσδόκιμο ζωής με το όριο συνταξιοδότησης. Παράλληλα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ο υψηλός κίνδυνος φτώχειας μεταξύ των ηλικιωμένων ατόμων.
Επίσης, ζητείται η επιτάχυνση της εφαρμογής του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αξιολογήσει την πρόοδο σε επίπεδο Ε.Ε. στην επόμενη Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης, τον Ιανουάριο του 2012, και για κάθε κράτος μέλος στην επόμενη δέσμη ειδικών –ανά χώρα– συστάσεών της, τον Ιούνιο του 2012.
>
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» στις 16 Οκτωβρίου 2011