του ΓΙΑΝΝΗ ΣΕΪΤΑΝΙΔΗ

Οι παρομοιώσεις είναι ένα δημοσιογραφικό τρικ για να γίνονται πολύπλοκα ζητήματα άμεσα κατανοητά στο κοινό. Το ειδησεογραφικό πρακτορείο Ρόιτερ σε ανάλυσή του χρησιμοποίησε μια έξυπνη παρομοίωση για να απλοποιήσει τις επιλογές που έχουν στη διάθεσή τους οι ηγέτες της Ευρωζώνης για να βάλουν ένα τέλος στο χάος των τελευταίων ημερών: η Ευρωζώνη είναι μία ομελέτα και η διάλυσή της είναι σαν να προσπαθεί κάποιος να ανασυνθέσει τα αβγά!

Η διάλυση της Ευρωζώνης είναι μία «λύση» που συζητείται ως αναπόφευκτη κατάληξη της κρίσης χρέους, μιας κρίσης που τα τελευταία 24ωρα έχει μετασχηματιστεί σε κρίση δανεισμού.
Συνεπώς, για κάποιους η διάλυση της Ευρωζώνης είναι η κατάληξη μιας διαδικασίας αμφισβήτησης της νομισματικής ένωσης που ξεκίνησε με το ελληνικό πρόβλημα. Το ότι συζητάμε και γράφουμε για ένα τέτοιο ενδεχόμενο –το αδιανόητο σενάριο– είναι αρκούντως ανησυχητικό.

Πού πάμε, λοιπόν;

Η κρίση χρέους έχει ξεφύγει πλέον από την περιφέρεια –τους «απείθαρχους» νότιους– και χτυπά την πόρτα του κέντρου. Η Γαλλία νιώθει ήδη την καυτή ανάσα των spread. Η Ιταλία και η Ισπανία, με επιτόκιο στη δευτερογενή αγορά πάνω ή κοντά στο 7%, έχουν τεθεί ήδη εκτός αγορών (όπως έχει συμβεί ήδη με την Κύπρο εδώ και πολλούς μήνες), ενώ ο Moody‘s υποβάθμισε έξι περιφερειακές γερμανικές τράπεζες, που τυγχάνει να είναι κρατικές.

Φτάσαμε στο τέλος;

Η ψύχραιμη εκτίμηση λέει όχι. Το πιθανότερο είναι ότι φθάνουμε στο τέλος της υφιστάμενης αρχιτεκτονικής της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οδεύει τάχιστα σε ένα ομοσπονδιακό μοντέλο, αλλά πριν γίνει αυτό απαιτείται μία ακόμη στάση.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να γίνει μία κανονική Κεντρική Τράπεζα και να αποτελέσει τον «τελευταίο δανειστή» που εγγυάται τα κρατικά χρέη. Ό,τι δηλαδή γίνεται στις ΗΠΑ, όπου τυπώνεται άφθονο χρήμα και είναι εφικτή, τόσο η χρηματοδότηση της οικονομίας όσο και η αναχρηματοδότηση του δημόσιου χρέους.

Οι αγορές μεταφράζουν το ελληνικό «κούρεμα» όχι ως μία μοναδική περίπτωση, αλλά ως αποτέλεσμα της απουσίας ενός «τελευταίου δανειστή». Τα κρατικά ομόλογα παύουν να είναι η πιο ασφαλής επένδυση και οι αγορές τα ξεφορτώνονται, αυξάνοντας τις αποδόσεις.

Το ενδιάμεσο βήμα θα εξαρτηθεί από τη στάση της Γερμανίας.
Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης πιστεύει σε ένα μοντέλο που πέτυχε για την ίδια, το μοντέλο της λιτότητας και του αυτοπεριορισμού των εισοδημάτων –ένα μοντέλο ορθολογικό– αλλά δεν υπάρχει ο χρόνος για να αποδώσει. Βλέπουμε, άλλωστε, τι γίνεται στην Ελλάδα και στην Ισπανία, όπου οι άνεργοι αποτελούν το ένα πέμπτο του εργατικού δυναμικού.

Η Γερμανία φοβάται ότι αν η ΕΚΤ αρχίζει να αγοράζει απευθείας κρατικό χρέος σε απεριόριστες ποσότητες, τότε υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να διαταραχθεί το οικονομικό της μοντέλο.

Κάτι που δεν καταλαβαίνουμε εμείς στον Νότο είναι ότι ο Γερμανός πολίτης έκανε τα τελευταία 15 χρόνια μεγάλες θυσίες για να αυξήσει την παραγωγικότητά του και να κρατήσει χαμηλά το κόστος εργασίας. Στις αρχές του 2000 οι μεγάλες επιχειρήσεις και τα ισχυρά γερμανικά συνδικάτα συμφώνησαν σε συλλογικές συμβάσεις που περιορίζουν τις αυξήσεις σε μισθούς με αντάλλαγμα τη διατήρηση των θέσεων εργασίας.

Αυτό έφερε ασφάλεια και βοήθησε αποφασιστικά στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Αυτές οι συμφωνίες στηρίχτηκαν σε ένα δεδομένο: τη σταθερότητα των τιμών. Οι μισθοί δεν αυξάνονταν, αλλά δεν έχαναν και σε αγοραστική δύναμη.

Αν η ΕΚΤ αρχίσει να τυπώνει χρήμα υπάρχει ο κίνδυνος πληθωρισμού και η σταθερότητα των τιμών, μαζί με την ανοχή των Γερμανών μισθωτών (και ψηφοφόρων) πάει περίπατο. Η δεύτερη παρενέργεια είναι ότι με αυτό τον τρόπο επιβραβεύονται αλόγιστες δημοσιονομικές πολιτικές.

Οι δημόσιες δηλώσεις της γερμανικής ηγεσίας δείχνουν ότι αντιλαμβάνονται ότι κάτι πρέπει να γίνει, αλλά δεν έχει πειστεί να περάσει το δικό της Ρουβικώνα. Άλλωστε, μόλις πριν από μερικές εβδομάδες ανακοινώθηκε ένα νομοσχέδιο φοροαπαλλαγών, την πρώτη ουσιαστική επιβράβευση που δέχτηκε ο μέσος Γερμανός εδώ και πολλά χρόνια.

Το πώς θα πορευτούμε θα εξαρτηθεί από τη Γαλλία, η οποία με σχετικά χαμηλό δημόσιο χρέος, 87%, κινδυνεύει να χάσει τη χρυσή αξιολόγηση των ΑΑΑ.

Πού καταλήγουμε; Το πρόβλημα δεν είναι τεχνικό, αλλά πολιτικό. Να ληφθεί η αναγκαία απόφαση ενεργοποίησης της ΕΚΤ (όπως ζήτησε ήδη η Ισπανία). Η γενναιότητα δεν έγκειται στη λήψη της απόφασης, αλλά στο τι θα γίνει μετά.

Με όσα έχουμε δει μέχρι σήμερα μπορούμε να εικάσουμε ότι η Γερμανία θα ανταλλάξει το «ναι» με ένα πανευρωπαϊκό οικονομικό πρόγραμμα τύπου Ελλάδας. Δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται μεμονωμένα (Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Κύπρος) θα τεθούν κάτω από μια κοινή ομπρέλα. Ίσως μια τέτοια λύση είναι η πιο δίκαιη και η πιο κατάλληλη για να ανακάμψει ταυτόχρονα όλη η Ευρώπη.

Δημοσιευτήκε στην εφημερίδα Η Καθημερινή (Κύπρου) στις 20 Νοεμβρίου 2011