Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΕΪΤΑΝΙΔΗ. Το άλμα στον δανεισμό των κυπριακών νοικοκυριών δεν δείχνει να ανησυχεί τα επιτελεία των κυπριακών τραπεζικών ιδρυμάτων –εμπορικών και συνεργατικών– παρά το γεγονός ότι έχει δυσκολέψει η κατάσταση στην πραγματική οικονομία.

Η αύξηση του δανεισμού των νοικοκυριών από το 2005 και εντεύθεν οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στην αύξηση των χορηγήσεων της στεγαστικής πίστης, καθώς οκτώ στα δέκα δάνεια προς νοικοκυριά εκταμιεύονται για ανέγερση/αγορά κύριας κατοικίας. Τα δάνεια αυτά, παρά την κρίση, εξακολουθούν να εξυπηρετούνται σε πολύ μεγάλο βαθμό, από τη στιγμή που το ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων του κυπριακού τραπεζικού συστήματος ανέρχεται σε περίπου 5%.

Τραπεζικά στελέχη της λιανικής τραπεζικής θεωρούν ως διαχειρίσιμη την κατάσταση (ο μέσος Κύπριος είναι σε συντριπτικό ποσοστό συνεπής στην αποπληρωμή της δόσης του στεγαστικού του δανείου) βλέπουν μπροστά τους ως πρόκληση τη διαχείριση των επισφαλειών το επόμενο διάστημα και αναμένουν ότι θα ληφθούν σε μακροοικονομικό επίπεδο οι κατάλληλες αποφάσεις για να αλλάξει το κλίμα.

Οι αναδιαρθρώσεις δανείων, κυρίως με παραχώρηση περιόδου χάριτος, αποτελεί τον κυριότερο τρόπο διευκόλυνσης που παρέχεται σε νοικοκυριά τα οποία δυσκολεύονται να αποπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους.

Υψηλή ιδιοκατοίκηση
Τα δάνεια προς νοικοκυριά ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν στο τέλος του 2010 στο 128,8%, όταν στην Ευρωζώνη ο αντίστοιχος δείκτης ήταν στο 56,3%, σύμφωνα με στοιχεία που επεξεργάστηκε ο ανώτατος διευθυντής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, Γιώργος Συρίχας και παρουσιάστηκαν στο 2ο ετήσιο συνέδριο «Retail Banking». Ταυτόχρονα οι καταθέσεις των νοικοκυριών ως ποσοστό του ΑΕΠ ανέρχονται στο 145,4%, όταν στο σύνολο της Ευρωζώνης είναι 62,5%.

Θετικό στοιχείο είναι ότι ο υπερδανεισμός κατευθύνθηκε σχεδόν αποκλειστικά στην αγορά κατοικίας. Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία δειγματοληπτικής έρευνας της Κεντρικής Τράπεζας για τη χρηματοοικονομική κατάσταση και τις καταναλωτικές συνήθειες των κυπριακών νοικοκυριών, το 78,8% ζει σε ιδιοκτήτη κατοικία, η τρίτη υψηλότερη επίδοση στην Ευρωζώνη, πίσω από τη Σλοβακία και την Ελλάδα.

Το 43,5% έχει το λιγότερο μία υποθήκη για κάποιο στεγαστικό ή άλλο δάνειο με υποθηκευμένη την πρώτη κατοικία και το 18,2% έχει υποθήκη άλλη ιδιοκτησία, πέραν της πρώτης κατοικίας για εξασφάλιση δανείου.

Δάνεια και καταθέσεις
Η υπερκάλυψη του δανειακού χαρτοφυλακίου από τις καταθέσεις αποτελεί ένα θετικό στοιχείο, αλλά δεν δίνει όλη την εικόνα. Σταδιακά ο δείκτης καταθέσεων προς δάνεια των νοικοκυριών αρχίζει να συγκλίνει με αυτόν της Ευρωζώνης (δηλαδή οι καταθέσεις μειώνονται).

Παράλληλα, σύμφωνα με έρευνα οικογενειακών προϋπολογισμών διαπιστώνεται ότι η αύξηση των συνολικών δαπανών των νοικοκυριών είναι μεγαλύτερη από την αύξηση των εισοδημάτων. Το 2009 σε σχέση με το 2003 το μέσο συνολικό εισόδημα (52.388 ευρώ το 2009) είχε αυξηθεί κατά 26% και οι συνολικές δαπάνες (52.836 ευρώ) κατά 32,2%. Στις δαπάνες η μεγαλύτερη αύξηση αφορά την αποπληρωμή δανείου στέγασης, οι οποίες και αυξήθηκαν κατά 76,9%.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η μέση ετήσια καταναλωτική δαπάνη για την κάλυψη αναγκών στέγασης, ύδρευσης, ηλεκτρισμού και άλλων καυσίμων αυξήθηκε κατά 62% το διάστημα 2003 – 2009.

Η μέση δαπάνη για την πληρωμή δανείων αυξήθηκε σε 4.981 ευρώ το 2009, από 3.761 ευρώ το 2003, ενώ η δαπάνη για αποπληρωμή στεγαστικού δανείου αυξήθηκε σε 2.648 το 2009 από 1.497 το 2003.

Μπορεί να έχουν αυξηθεί οι υποχρεώσεις των νοικοκυριών, αλλά δείχνουν ότι μπορούν να αντεπεξέλθουν σημείωσε ο διευθυντής Στρατηγικής Ανάπτυξης της Ελληνικής Τράπεζας, Ανδρέας Παπαδόπουλος.

Ο γενικός διευθυντής της λιανικής τραπεζικής της Τράπεζας Κύπρου, Χάρης Πουαγκαρέ, ήταν πιο κατηγορηματικός, τονίζοντας ότι πρόβλημα υπερδανεισμού υπάρχει στο 5-7% των νοικοκυριών, όσο είναι δηλαδή το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Την ετοιμότητα του τραπεζικού συστήματος να προχωρήσει σε διευκολύνσεις, όπου χρειαστεί, σημείωσε ο διευθυντής Τραπεζικών Εργασιών του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Λεμεσού, Αυξέντης Ζεμενίδης.

Η διευθύντρια Λιανικής Τραπεζικής της Alpha Bank, Πόπη Χατζηιωάννου ανέφερε ότι ο Κύπριος πληρώνει τη δόση του δανείου και εντόπισε τάση υπερδανεισμού στις νέες οικογένειες. Τάση που ανακόπηκε λόγω της κρίσης.

Ως καμπανάκι χαρακτήρισε τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν η διευθύντρια Λιανικής Τραπεζικής της Marfin Popular Bank.
«Η διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα είναι κάτι που θα απασχολήσει σοβαρά όλο το τραπεζικό σύστημα», σημείωσε.

Ο δανεισμός επιβαρύνει τα νέα ζευγάρια
Τη μεγαλύτερη πίεση τη δέχονται τα νέα ζευγάρια (νοικοκυριά με δύο μέλη), η μέση καταναλωτική δαπάνη των οποίων αυξήθηκε κατά 61,6%.

Οι ηλικιακές διαφοροποιήσεις έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς δείχνουν ότι ο υπερδανεισμός αφορά κυρίως τις ηλικίες 35 – 50 χρόνων, ενώ οι μεγαλύτεροι αποταμιεύουν.

Παλαιότερα οι γονείς πρώτα αγόραζαν το σπίτι για την κόρη και μετά πάντρευαν την κόρη τους. Τώρα βοηθούν τα παιδιά τους με ένα ποσό και το υπόλοιπο ποσοστό καλύπτεται με δάνειο το οποίο επιβαρύνει το ζευγάρι. Συνεπώς η κοινή ζωή ξεκινά με ένα μεγάλο βάρος.

Σύμφωνα με τη δειγματοληπτική έρευνα της Κεντρικής Τράπεζας, οι περισσότερες υποθήκες για απόκτηση κύριας κατοικίας, το 64,3% αφορά νοικοκυριά με μέλη ηλικίας από 30 ως 49 χρόνων.

Επίσης, από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι το 29,2% των στεγαστικών δανείων έχει δοθεί σε νοικοκυριά με μέλη ηλικίας 30 ως 39 χρόνων, το 33,6% σε νοικοκυριά ηλικίας 40 ως 49 χρόνων και το 24,2% σε ηλικίας 50 – 59 χρόνων.
Αύξηση στη χρήση και όχι στα υπόλοιπα των πιστωτικών καρτών

Με διψήφιο ρυθμό τρέχει η αύξηση στη χρήση των πιστωτικών καρτών, σύμφωνα με στοιχεία της JCC, αλλά από τις τράπεζες αναφέρουν ότι η αύξηση αυτή δεν έχει οδηγήσει και σε αντίστοιχη αύξηση των υπολοίπων των πιστωτικών καρτών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της JCC, η αξία των συναλλαγών των Κυπρίων με πιστωτικές κάρτες στην εγχώρια αγορά το διάστημα Ιανουάριος – Σεπτέμβριος κατέγραψε ετήσια αύξηση 11% φθάνοντας τα 1.588 δισ. ευρώ. Οι πιστωτικές κάρτες χρησιμοποιούνται σε υπεραγορές (20,18%), άλλα είδη λιανεμπορίου (11,29%), είδη ένδυσης (11%) και κυβερνητικές υπηρεσίες (9,79%).

Οι δαπάνες και αναλήψεις των Κυπρίων με πιστωτικές κάρτες εκτός Κύπρου κατέγραψαν το Σεπτέμβριο του 2011 αύξηση 9% φθάνοντας τα 115,2 εκατ. ευρώ.  Το πρώτο εννεάμηνο του 2011 οι ξένοι επισκέπτες προέβησαν μέσω καρτών σε δαπάνες ύψους αξία 369,6 εκατ. ευρώ, αύξηση 11%.

seitanidisi@ellinikioikonomia.com