Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΕΪΤΑΝΙΔΗ

Μετά από μακρά διαδικασία δημόσιας «διαβούλευσης», κατά τη διάρκεια της οποίας κατετέθησαν σχεδόν 5.600 προτάσεις από τους πολίτες, άμεσα ενδιαφερόμενους και μη, η Ευρώπη έχει μπει στην τελική ευθεία για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) με τις μεταρρυθμίσεις να προβλέπεται να εφαρμοσθούν από το 2013.

Η νέα ΚΑΠ, όπως προκύπτει από τις βασικές κατευθύνσεις, θα δίνει περισσότερες αρμοδιότητες στα κράτη-μέλη, θα συνδυάζει τις εισοδηματικές ενισχύσεις με μέτρα για το περιβάλλον και για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας. Οι επιδοτήσεις, συνεπώς, δεν θα κοπούν.

«Στα 22 χρόνια που είμαι στον τομέα ακούω συνεχώς ότι οι επιδοτήσεις κόβονται. Επιδοτήσεις θα υπάρχουν. Μπορεί να μειωθούν, αλλά θα υπάρχουν. Το θέμα είναι πώς χρησιμοποιείς τους πόρους», τονίζει στην «Κ» ο κ. Τάσος Χανιώτης, διευθυντής της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης, Προοπτικών και Αξιολογήσεων της Γενικής Διεύθυνσης Γεωργίας και Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Είναι δεδομένο ότι ο προϋπολογισμός της ΚΑΠ για μετά το 2013, που σήμερα απορροφά το 41% των δημοσίων δαπανών της Ε.Ε., θα είναι χαμηλότερος.

Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής στην ΚΑΠ θα κατανεμηθεί το 36,2% του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (το οποίο θα κλείσει επί κυπριακής προεδρίας) συνολικού ύψους 1,025 τρισ. ευρώ, έναντι του 41,5% για το 2013 στο τρέχον Δημοσιονομικό Πλαίσιο, συνολικού ύψους 0,925 τρισ. ευρώ.
Πράσινη στροφή

Η νέα ΚΑΠ φιλοδοξεί να είναι ακόμα πιο πράσινη, με ακόμα καλύτερη κατανομή των πόρων μεταξύ παραγωγών, με απλούστερες διαδικασίες και μέτρα ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαίων παραγωγών έναντι άλλων χωρών (όπως το Μαρόκο) ή περιοχών (όπως η ζώνη MERCOSUR της νοτίου Αμερικής) ευθυγραμμίζοντας αυτή, την αρχαιότερη των κοινών πολιτικών με τους στόχους της αναπτυξιακής στρατηγικής Ε.Ε. 2020.
«Βασική κατεύθυνση είναι η οικολογική στροφή της ΚΑΠ», σημειώνει ο κ. Χανιώτης.
«Οι αγορές δεν πληρώνουν για οτιδήποτε, εφόσον το κόστος δεν καλύπτεται από το τελικός κέρδος. Άρα, δεν θα κάνουν κάτι για το περιβάλλον χωρίς την παρέμβαση της πολιτικής. Έχουμε, λοιπόν, καθορισμό ελάχιστων περιβαλλοντικών όρων που πρέπει να τηρούνται απ’ όλους για να μπορούν να λάβουν την ενίσχυση. Παράλληλα, υπάρχουν και τα στοχευμένα μέτρα, τα οποία θα ενταθούν και αφορούν εκτάσεις που χρειάζονται μεγαλύτερη περιβαλλοντική προστασία. Η βιολογική γεωργία, η εκτατική κτηνοτροφία έχουν παραπάνω κόστος, οπότε εκείνοι που παράγουν με αυτόν τον τρόπο χρειάζονται στήριξη. Η τρίτη κατεύθυνση είναι η τόνωση των μέτρων που προωθούν την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία. Θα προσπαθήσουμε να συνδέσουμε την τεχνογνωσία με τις πρακτικές ανάγκες», καταλήγει ο κ. Χανιώτης.

Ο προσανατολισμός

Η πρόταση για την κατανομή των πόρων στους δύο πυλώνες της ΚΑΠ για το σύνολο της περιόδου 2014-2020 έχει ως εξής: 281,8 δισ. ευρώ για τις άμεσες ενισχύσεις και τους μηχανισμούς αγοράς του Πυλώνα Ι και 89,9 δισ. ευρώ για την αγροτική ανάπτυξη (Πυλώνας ΙΙ).

Μία επιπρόσθετη χρηματοδότηση, ύψους 15,2 δισ. ευρώ θα διατεθεί, μέσω άλλων γραμμών του προϋπολογισμού, στην έρευνα και στην καινοτομία για την επισιτιστική ασφάλεια, στη βιώσιμη γεωργία, στη βιο-οικονομία (4,5 δισ. ευρώ), στην ασφάλεια των τροφίμων (2,2 δισ. ευρώ), στη διάθεση τροφίμων σε απόρους (2,5 δισ. ευρώ), στη δημιουργία ενός νέου αποθεματικού για την άμεση αντιμετώπιση κρίσεων στον γεωργικό τομέα (3,5 δισ. ευρώ) και στην εξασφάλιση βοήθειας σε αγρότες που πλήττονται σοβαρά από την παγκοσμιοποίηση (μέσω διεύρυνσης των στόχων και των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου για Προσαρμογή στην Παγκοσμιοποίηση κατά 2,5 δισ. ευρώ).

Εισάγονται όμως και σημαντικές αλλαγές.

1ο. Διατηρώντας τη δομή των δύο Πυλώνων προτείνεται η σύνδεση του 30% του ύψους των άμεσων ενισχύσεων με το «πρασίνισμα» της γεωργίας. Οι γεωργικές πρακτικές που θα συνιστούν «πρασίνισμα», θα προσδιορίζονται με κανονισμούς κατά τρόπο που να καθιστά ελέγξιμη την εφαρμογή του. Στόχος της σύνδεσης αυτής είναι η προσέγγιση της γεωργίας στις απαιτήσεις της κοινωνίας για παροχή δημόσιων αγαθών.

2ο. Προτείνεται η σταδιακή προσαρμογή των άμεσων στρεμματικών ενισχύσεων σε μία πιο δίκαιη κατανομή μεταξύ των κρατών μελών, λαμβάνοντας υπόψη τις υφιστάμενες διαφορές στο κόστος εργασίας και εισροών. Αυτό θα γίνει με αύξηση των άμεσων ενισχύσεων για τα κράτη μέλη που εισπράττουν κάτω του 90% του μέσου όρου της Ε.Ε. των 27, έτσι ώστε να κλείσει κατά ένα τρίτο η απόκλιση που παρουσιάζει η σημερινή τους θέση από το όριο αυτό του 90%. Η χρηματοδότηση της σύγκλισης αυτής θα γίνει αναλογικά, από όλα τα κράτη-μέλη που λαμβάνουν σήμερα ενισχύσεις άνω του μέσου όρου.

3ο. Προτείνεται επίσης η ανακατανομή των πόρων για την αγροτική ανάπτυξη βάσει πιο αντικειμενικών κριτηρίων και καλύτερης στόχευσης για την επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων. Επίσης, θα δίνεται η δυνατότητα στα κράτη-μέλη να μεταφέρουν, εάν το επιθυμούν, πόρους από τον δεύτερο Πυλώνα στον πρώτο, ώστε να διατηρήσουν το τρέχον επίπεδο χρηματοδότησης σε ονομαστική αξία.

4ο. Προτείνεται ανώτατο όριο στις άμεσες ενισχύσεις για τις μεγάλες εκμεταλλεύσεις, λαμβάνοντας υπόψη τα πλεονεκτήματα που δημιουργούν αυτές για την ανταγωνιστικότητα και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Για τον λόγο αυτό, οι πόροι που θα εξοικονομούνται από τη θέσπιση οροφής θα κατευθύνονται στους εθνικούς φακέλους των κρατών μελών, όπου βρίσκονται αυτές οι εκμεταλλεύσεις για τη χρηματοδότηση της αγροτικής τους ανάπτυξής (Πυλώνας ΙΙ).

Επισημαίνεται, τέλος, ότι η Επιτροπή προτείνει και προσωρινή αύξηση του ποσοστού της συγχρηματοδότησης κατά 5-10% για τα κράτη-μέλη που δέχονται την αρωγή δημοσιονομικών προγραμμάτων για την αντιμετώπιση της οικονομικής τους κρίσης.

Η επιτροπή Γεωργίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τονίζει ότι είναι απαραίτητο να μην υπάρξει μείωση των κονδυλίων της ΚΑΠ ώστε να μη χάσουν οι παραγωγοί κάθε κίνητρο να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες, εξασφαλίζοντας επάρκεια τροφίμων, νέες θέσεις εργασίας, προστασία του περιβάλλοντος και περισσότερη «πράσινη» ενέργεια.

BOX 1

Οι ιστορικοί σταθμοί στης κοινής αγροτικής πολιτικής

Ο λιμός που γνώρισαν πολλές ευρωπαϊκές χώρες στη διάρκεια του δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου έφερε τη γεωργία στην πρώτη γραμμή των πολιτικών που εντάχθηκαν στη Συνθήκη της Ρώμης, με την οποία ιδρύθηκε το 1957 η ΕΟΚ.
Επιδιώκοντας να απομακρύνουν μια για πάντα το φάσμα της πείνας από την Ευρώπη, τα κράτη μέλη συμφώνησαν ήδη από τότε σε βασικές πτυχές της ΚΑΠ όπως η ενιαία αγορά, το προτιμησιακό καθεστώς για τα ευρωπαϊκά προϊόντα, η οικονομική αλληλεγγύη και η διασφάλιση σταθερού εισοδήματος για τους παραγωγούς. Οι αρχές αυτές μαζί με την επιβολή ελαχίστων τιμών για τα προϊόντα της γης, έδωσαν αποφασιστική ώθηση στην ανάπτυξη της σύγχρονης, ιδιαίτερα παραγωγικής, γεωργίας στην Ευρώπη.

Η ΚΑΠ πέτυχε τον στόχο της. Οι ελλείψεις έγιναν παρελθόν, οι τιμές έμειναν χαμηλές για τον καταναλωτή και οι αγρότες είδαν τα εισοδήματά τους να αυξάνονται. Ωστόσο, αυτό είχε σοβαρές παρενέργειες, πρωτίστως την υπερπαραγωγή πολλών προϊόντων, όπως τα γαλακτοκομικά, αλλά και την κατακόρυφη αύξηση του κόστους της ΚΑΠ για τα κράτη-μέλη. Το Σχέδιο Μάνσχολτ (από τον Ολλανδό εισηγητή του, επίτροπο Γεωργίας και μετέπειτα πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Σίκο Μάνσχολτ) με το οποίο επιχειρήθηκε ο εξορθολογισμός της παραγωγής είχε μια άλλη συνέπεια: την εξαφάνιση των μικρών εκμεταλλεύσεων προς όφελος των μεγαλύτερων

1980: «όρη» και «ωκεανοί»

Η ανάγκη καταπολέμησης των πλεονασμάτων, των «ωκεανών» από γάλα και των «βουνών» από βούτυρο, καθώς και η συνεχής αναζήτησης της μείωσης του κόστους για τα κράτη-μέλη, μαζί με την ανάγκη καλύτερης προστασίας του περιβάλλοντος οδήγησαν σε πολιτικές, όπως η εισαγωγή ποσοστώσεων στα γαλακτοκομικά το 1984 ή και η επιβολή πλαφόν στις αγροτικές δαπάνες το 1988.

 

1992-2008

Η μεταρρύθμιση Μακσάρι (από το όνομα του Ιρλανδού ευρωβουλευτή και μετέπειτα επίτροπο Γεωργίας, Ρέι Μακσάρι) ώθησε τους παραγωγούς να επικεντρωθούν περισσότερο στις απαιτήσεις της αγοράς και λιγότερο στην προοπτική των επιδοτήσεων, ενώ η εισαγωγή εισοδηματικών ενισχύσεων είχε σαν στόχο της διατήρηση του βιοτικού τους επιπέδου, ανεξαρτήτως των διακυμάνσεων της αγοράς. Στόχος της μεταρρύθμισης Μακσάρι ήταν η μείωση των τιμών για τον καταναλωτή με παράλληλη ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των παραγωγών, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην περιβαλλοντική διάσταση της γεωργίας και κτηνοτροφίας.

Το 1999 με την «Ατζέντα 2000» η ΚΑΠ γνώρισε νέες σημαντικές αλλαγές και για πρώτη φορά εισήχθη η έννοια της «Ανάπτυξης της Υπαίθρου» ως κεντρικός της στόχος. Προς καθησυχασμό των φορολογουμένων εισήχθη επίσης νέο πλαφόν στις αγροτικές δαπάνες, ενώ το 2003 συμφωνήθηκε η πραγματοποίηση ενδιάμεσου ελέγχου, του λεγόμενου «τσεκ-απ» της ΚΑΠ που έφερε τη σχεδόν πλήρη αποσύνδεση επιδότησης – παραγωγής και τη σύνδεση των ενισχύσεων προς τους παραγωγούς με την προστασία του περιβάλλοντος, την ασφάλεια των προϊόντων τους και την προστασία των ζώων.

Box2

Πρόκληση η εξασφάλιση τροφίμων σε λογικές τιμές

 

Σε όλη αυτή τη συζήτηση το Ευρωπαϊκό Κοινοβουλίου η «Κ» υποστηρίζει ότι η Ε.Ε. πρέπει να έχει μία δυναμική γεωργική πολιτική, ώστε να εξασφαλιστεί η ασφάλεια εφοδιασμού σε τρόφιμα σε λογικές τιμές, κυρίως μέσω της καταπολέμησης της κερδοσκοπίας στις αγορές βασικών προϊόντων και της αντιμετώπισης του φαινομένου του γηράσκοντος αγροτικού πληθυσμού. Η άνοδος της ζήτησης για τρόφιμα σε παγκόσμιο επίπεδο και το γεγονός ότι το 16% των Ευρωπαίων ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας καθιστούν την πρόσβαση στην τροφή ένα ολοένα και πιο σημαντικό ζήτημα.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστηρίζει ότι τα χρηματοπιστωτικά μέσα πρέπει να βοηθούν τη γεωργική παραγωγή να ξεπεράσει τις κρίσεις και να μην επιτρέπουν στην κερδοσκοπία την πρόκληση μεγάλης αστάθειας των τιμών. Επίσης, τα παράγωγα βασικών προϊόντων διαφέρουν από άλλα χρηματοπιστωτικά παράγωγα και προτείνουν ότι αυτά θα πρέπει να «αποτελούν το αντικείμενο διαπραγματεύσεων μόνο από τους φορείς που έχουν νόμιμα συμφέροντα για την προστασία των γεωργικών προϊόντων έναντι των κινδύνων».
Οι ευρωβουλευτές προτείνουν τη δημιουργία ενός «στοχοθετημένου παγκόσμιου συστήματος αποθεμάτων σε τρόφιμα», με αποθέματα έκτακτης ανάγκης για τη μείωση της πείνας και αποθέματα για τη ρύθμιση των τιμών. Η διαχείριση αυτών των αποθεμάτων θα πρέπει να ανατεθεί σε έναν κοινό οργανισμό υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών ή στον FAO. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί την Επιτροπή να παίξει ηγετικό ρόλο στην προώθηση αυτού του στοχοθετημένου παγκόσμιου συστήματος αποθεμάτων σε τρόφιμα.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» στις 21 Αυγούστου 2011