Μείωση του ΑΕΠ της Κύπρου κατά 2,4%, σε ετήσια βάση, προβλέπει το Κέντρο Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου, χωρίς να περιλαμβάνεται η απώλεια κεφαλαίου της ΑΗΚ, η απώλεια ευημερίας των νοικοκυριών λόγω στρέβλωσης της κατανάλωσής τους και οι αρνητικές επιπτώσεις στις προσδοκίες και το φυσικό περιβάλλον.

Συνοπτικά, εκτιμάται ότι λόγω της έκρηξης θα μειωθεί το ΑΕΠ γύρω στο 2,4% (σε ετήσια βάση), που κατά μέσο όρο αντιστοιχεί σε περίπου 1.400 ευρώ μείωση του εισοδήματος των νοικοκυριών. Επιπλέον, κατά μέσο όρο τα νοικοκυριά θα υποστούν απώλεια ευημερίας της τάξης των 300 ευρώ ετησίως, λόγω αδυναμίας να καταναλώσουν την ποσότητα ηλεκτρισμού που αντιστοιχεί στη βέλτιστη κατανομή του εισοδήματός τους. Αυτή η απώλεια δεν είναι άμεσα μετρήσιμη και δεν περιλαμβάνεται στις επίσημες στατιστικές.

Σύμφωνα με Σχόλιο Οικονομικής Πολιτικής που υπογράφουν οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Κύπρου κ.κ. Πασιαρδής, Ν. Πασιουρτίδου και του ΤΕΠΑΚ Θ. Ζαχαριάδης (Στην έρευνα έχουν επίσης συμμετάσχει οι Μεταπτυχιακοί Συνεργάτες του ΚΟΕ Αδάμος Ανδρέου, Σοφία Ανδρέου και Αλέξανδρος Πολυκάρπου) η ανεργία αναμένεται να αυξηθεί κοντά στη μια ποσοστιαία μονάδα.

Στο Σχόλιο προτείνεται μέρος του κόστους να καλυφθεί με έσοδα από τη φορολογία, ώστε να περιοριστεί όσο το δυνατό η αύξηση της τιμής του ηλεκτρισμού που είναι όχι μόνο πιο άδικη κοινωνικά, αλλά και πιο βλαβερή για την οικονομία.

«Η έκρηξη στο Μαρί επιτείνει ακόμη περισσότερο την ανάγκη λήψης μέτρων για διόρθωση των στρεβλώσεων που προκαλούν οι πλείστοι κρατικοί θεσμοί», τονίζεται.

Επιπτώσεις στη συνολική παραγωγή και ευημερία
Τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν ότι μια μείωση στη χρήση ηλεκτρισμού κατά 10%-20% από τις επιχειρήσεις αντιστοιχεί σε μείωση του συνολικού προϊόντος της οικονομίας κατά 0,8%-1,6%. Επίσης, η μείωση στη χρήση ηλεκτρισμού φαίνεται ότι επηρεάζει αρνητικά τη ζήτηση εργασίας (απασχόληση) και θετικά τη ζήτηση πετρελαίου, ενώ η ζήτηση κεφαλαίου παραμένει αμετάβλητη. Αυτό σημαίνει ότι ο ηλεκτρισμός συμπληρώνει την εργασία, υποκαθιστά το πετρέλαιο, ενώ δεν επηρεάζει (όσο/ούτε συμπληρώνει άλλο τόσο/ούτε υποκαθιστά) το κεφάλαιο στην παραγωγή. Η μείωση της απασχόλησης αντιστοιχεί με αύξηση της ανεργίας κατά 0,6-1,2 ποσοστιαίες μονάδες.

Επιπλέον, το κατά κεφαλή εισόδημα θα μειωθεί άμεσα λόγω της απώλειας ή/και του αυξημένου κόστους παραγωγής της ίδιας της ΑΗΚ. Εκτιμάται ότι τα έσοδα της ΑΗΚ θα μειωθούν σε ετήσια βάση (Ιούλιος 2011-Ιούνιος 2012) κατά 26-65 εκ. ευρώ λόγω των μειωμένων πωλήσεων ρεύματος, ενώ τα έξοδά της θα αυξηθούν κατά 130-190 εκ. ευρώ λόγω αύξησης του κόστους παραγωγής.

Συνολικά, η ΑΗΚ θα έχει απώλεια προστιθέμενης αξίας 156-255 εκ. ευρώ, που αντιστοιχεί με 0,9%-1,5% μείωση στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ).

Δεδομένου ότι ο ορισμός του συνολικού προϊόντος της οικονομίας στην οικονομετρική ανάλυση είναι πολύ κοντά στον ορισμό του ΑΕΠ, η συνολική απώλεια εισοδήματος αθροίζει σε 1,7%-3,1% μείωση του ΑΕΠ. Αυτό μεταφράζεται σε μείωση του κατά κεφαλή εισοδήματος κατά 370-675 ευρώ, που κατά μέσο όρο συνεπάγεται κόστος 1000-1820 ευρώ, περίπου, για κάθε οικογένεια.

Απώλεια ευημερίας
Η απώλεια ευημερίας λόγω στρέβλωσης της κατανάλωσης  είναι πραγματικό αλλά όχι παρατηρήσιμο μέγεθος και δεν περιλαμβάνεται στα επίσημα στατιστικά στοιχεία. Εκτιμάται ως το χρηματικό πόσο που θα ήταν διατεθειμένο να πληρώσει το νοικοκυριό προκειμένου να αποφύγει αυτή τη στρέβλωση.

Από τις εκτιμήσεις των μελετητών, που στηρίζονται σε ένα μοντέλο κατανάλωσης ηλεκτρισμού από τα νοικοκυριά στην Κύπρο, προκύπτει ότι με τις σημερινές περικοπές και υποθέτοντας μειωμένες περικοπές από το φθινόπωρο, η απώλεια ευημερίας των νοικοκυριών ισοδυναμεί με απώλεια εισοδήματος της τάξης των 80-95 εκ. ευρώ (σε ετήσια βάση), που αντιστοιχεί σε μέση απώλεια της τάξης των 300 ευρώ κατά νοικοκυριό, περίπου.

Σημειωτέον ότι η απώλεια ευημερίας των νοικοκυριών λόγω υποχρεωτικής μείωσης της κατανάλωσης ηλεκτρισμού, εναλλακτικά, μπορεί να υπολογιστεί ως η αύξηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος που θα προκαλούσε την ίδια στρέβλωση στην κατανάλωση. Εφαρμογή αυτού του υπολογισμού οδηγεί σε παρόμοια αποτελέσματα.

Επιπτώσεις στους τομείς της οικονομίας
Οι επιπτώσεις της έκρηξης στο Μαρί στους επιμέρους τομείς της οικονομίας διερευνήθηκαν μέσω έρευνας σε δείγμα 265 επιχειρήσεων, που διεξήχθη την περίοδο 25/07/2011-01/08/2011 από την εταιρεία RAI Consultants Ltd.

Συγκριτικά με τον Ιούνιο, το 43% των επιχειρήσεων δήλωσαν ότι μειώθηκε ο κύκλος εργασιών τους, με το λιανικό εμπόριο και τη μεταποίηση να έχουν τα υψηλότερα ποσοστά. Οι ίδιοι τομείς έχουν, επίσης, καταγράψει τη μεγαλύτερη μείωση και στον κύκλο εργασιών τους, 18,8% και 14,1%, αντίστοιχα, την οποία σε μεγάλο βαθμό (12,9% και 7,7%, αντίστοιχα) αποδίδουν στην έκρηξη στο Μαρί.

Από επιχειρήσεις στις υπηρεσίες και κατασκευές δηλώνεται ότι η μείωση του κύκλου εργασιών οφείλεται περισσότερο σε άλλους λόγους (κυρίως την οικονομική κρίση) και λιγότερο στην έκρηξη.

Η μείωση, κατά μέσο όρο 6,4%, στον κύκλο εργασιών τον Ιούλιο σε σχέση με τον Ιούνιο λόγω της έκρηξης στο Μαρί αντιστοιχεί σε περίπου 7% μείωση του ΑΕΠ. Η μείωση αυτή αφορά στις άμεσες επιπτώσεις τον Ιούλιο, όπως δηλώθηκαν από τις επιχειρήσεις λίγο μετά το συμβάν και ίσως πριν να προλάβουν να προβούν σε ενέργειες για άμβλυνση των αρνητικών συνεπειών της μειωμένης παροχής ηλεκτρισμού (χρήση ηλεκτρογεννητριών, αλλαγή του ωραρίου εργασίας κλπ).

Τη μεγαλύτερη άμεση μείωση στη ζήτηση και προσφορά είχε ο τομέας του λιανικού εμπορίου και της μεταποίησης. Με εξαίρεση το λιανικό εμπόριο, στους υπόλοιπους τομείς η προσφορά μειώθηκε σε μεγαλύτερο ποσοστό από τη ζήτηση.

Λόγω της έκρηξης στο Μαρί οι επιχειρήσεις στη μεταποίηση, το λιανικό εμπόριο και τις κατασκευές παρουσιάζονται πιο απαισιόδοξες σχετικά με τη μελλοντική ζήτηση των προϊόντων τους από ότι αυτές στον τομέα των υπηρεσιών. Παράλληλα, σε όλους τους τομείς αναμένεται μείωση της ζήτησης τους επόμενους έξι μήνες (λιγότερο στις υπηρεσίες) και οι επιχειρήσεις δηλώνουν ότι θα μειώσουν την προσφορά προϊόντων τους. Η αναμενόμενη μείωση στη ζήτηση και την προσφορά αντανακλά την αρνητική ψυχολογία που επικρατεί μεταξύ επιχειρηματιών και ενισχύει την εκτίμηση που βασίζεται στην οικονομετρική ανάλυση ότι βραχυπρόθεσμα το ΑΕΠ θα παρουσιάσει σημαντική μείωση.

Συνολικά, η άμεση επίδραση που είχε η έκρηξη στο Μαρί στη ζήτηση και στην προσφορά είναι περίπου στα ίδια επίπεδα. Για τους επόμενους έξι μήνες οι επιχειρήσεις αναμένουν, επίσης, μειωμένη ζήτηση και προσφορά σε ποσοστά που δεν απέχουν σημαντικά.

Αυτό συνεπάγεται ότι δεν θα αυξηθεί ο πληθωρισμός λόγω της μείωσης της παραγωγής της οικονομίας που συνδέεται με την έκρηξη. Ωστόσο, η ταυτόχρονη μείωση της προσφοράς και ζήτησης προδιαγράφει ισορροπία της οικονομίας σε χαμηλότερα επίπεδα και ενισχύει την εκτίμηση ότι το επίπεδο της ανεργίας θα αυξηθεί.

Συμπεράσματα πολιτικής
Το Σχόλιο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «θα ήταν λιγότερο άδικο κοινωνικά και λιγότερο αρνητικό οικονομικά αν μέρος του κόστους της έκρηξης στο Μαρί καλυφθεί με έσοδα από το ΦΠΑ και ειδικούς (περιβαλλοντικούς) φόρους κατανάλωσης – στο βαθμό, βέβαια, που αυτό είναι επιτρεπτό στα πλαίσια της ΕΕ. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι δεν προτείνουμε την αύξηση του ΦΠΑ και των ειδικών φόρων κατανάλωσης, αλλά τη χρηματοδότηση μέρους του κόστους της έκρηξης στο Μαρί με αυτούς τους φόρους, π.χ. μειώνοντας άλλες κρατικές δαπάνες που χρηματοδοτούνται με έσοδα από τους ίδιους φόρους».

Σύμφωνα με τους μελετητές «γίνεται ακόμα πιο επιτακτική η λήψη μέτρων για εξυγίανση της οικονομίας, αρχίζοντας με αυτά που χρειάζονται για διόρθωση των στρεβλώσεων στην αγορά εργασίας που προκαλεί το κρατικό μισθολόγιο και σχέδιο σύνταξης, η ΑΤΑ, τα σωματεία εργαζομένων και επιχειρηματιών, τα πολιτικά κόμματα και άλλοι πολιτειακοί θεσμοί που υποσκάπτουν τη θεμελιώδη αρχή που στηρίζει την αποτελεσματική λειτουργία της οικονομίας, δηλαδή τη σύνδεση της αμοιβής (αυτού που κάποιος ‘στερεί’ από την κοινωνία) με το προϊόν που παράγει (αυτό που κάποιος ‘προσφέρει’ στην κοινωνία)».

«Ως αποτέλεσμα των στρεβλώσεων αυτών ένα μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού στην Κύπρο, που περιλαμβάνει τους δημόσιους υπαλλήλους, τους υπαλλήλους των ημικρατικών οργανισμών και, σε μικρότερο βαθμό, υπαλλήλους στον ιδιωτικό τομέα (π.χ. τράπεζες), αμείβεται στη βάση κριτηρίων που δεν αντανακλούν την παραγωγικότητά του και, συνήθως, περισσότερο από όσο χρειάζεται για να απασχοληθεί».